آلزایمر خاموش چگونه کنترل می‌شود؟
ورزش‌های مقاومتی نیز در کنترل و پیشگیری از آلزایمر در سالمندان خیلی مؤثرند. این ورزش‌ها با وزنه‌ها و دستگاه‌های بدنسازی، وزن بدن و کش انجام می‌شوند و یا در این دسته، تمرینات کاتسو بسیار مفیدند.
آلزایمر خاموش یا همان بیماری فراموشی، با از یاد رفتن کوچک‌ترین کار‌ها شروع می‌شود و مبتلا به آن تا جایی پیش می‌رود که دیگر راه بازگشت به خانه را هم نمی‌تواند پیدا می‌کند.
آلزایمر نوعی اختلال در عملکرد سلول‌های مغزی است که بر اثر ابتلا به آن توانایی‌های ذهنی فرد به تدریج تحلیل می‌رود و به مرور حتی خاطرات قدیم و یادآوری برخی وقایع مهم زندگی هم برایش سخت می‌شود. بیمار مبتلا به آلزایمر یا همان فراموشی جواب سوالی که چند لحظه قبل پرسیده را فراموش می‌کند و دوباره همان سؤال را می‌پرسد. وسایلش را گم می‌کند و نمی‌داند آن‌ها را کجا گذاشته است. در موارد شدیدتر حتی در تشخیص مسیر اتاق خواب، آشپزخانه، دستشویی و حمام در منزل خودش هم مشکل پیدا می‌کنند.
درمان قطعی وجود ندارد
گزارش‌های انجمن آلزایمر ایران نشان می‌دهد، در حال حاضر ۵۰ میلیون نفر در جهان مبتلا به آلزایمر هستند و بر اساس آمار جمعیت سالمندان و آمار جهانی، در ایران نیز بیش از ۷۰۰ هزار نفر مبتلا به این بیماری بوده و بخش بزرگی از بیماری آلزایمر در ایران پنهان است. حدود ۸۰ درصد موارد بیماری آلزایمر مربوط به مراقبت از این بیماران است و ۵۰ درصد کسانی که از این بیماران مراقبت می‌کنند، دچار افسردگی می‌شوند. به همین دلیل مراقبت باید بین اعضای خانواده تقسیم شود. به گفته کارشناسان درمان قطعی برای این بیماری وجود ندارد، اما می‌توان با برخی اقدامات از جمله حرکات ورزشی در سالمندان جلوی پیشرفت بیماری را گرفت یا از ابتلا به آن جلوگیری کرد.
«دکتر حسین شیروانی» متخصص فیزیولوژی ورزش که سال‌ها با بیماران مبتلا به فراموشی سر و کار دارد در خصوص بیماری آلزایمر می‌گوید: این بیماری یک نوع اختلال عملکردی مغز و افزایش سن یکی از عوامل عمده ابتلا به فراموشی است. در دنیا حدود یک هشتم افراد بالای ۶۵ سال درگیر آلزایمر می‌شوند که این جمعیت در ایران به ۱ میلیون نفر می‌رسد.
چند دقیقه ورزش برای سالمندان مبتلا به آلزایمر مفید است؟
عضو هیئت علمی دانشگاه علوم پزشکی بقیه الله (عج) با بیان اینکه برای پیشگیری از آلزایمر در افراد بالای ۶۰ سال یک سری ورزش به نام ورزش‌های هوازی وجود دارد می‌گوید: این ورزش‌ها شامل پیاده روی شدید برای بالا بردن ضربان قلب، دویدن و شنا است. البته به شرط اینکه منظم انجام شوند و افراد برنامه‌ریزی بلند مدت داشته باشند. یعنی حداقل سه جلسه در هفته به مدت ۳۰ تا ۴۵ دقیقه با شدت‌های مختلف انجام شوند.
ورزش‌های مقاومتی نیز در کنترل و پیشگیری از آلزایمر در سالمندان خیلی مؤثرند. این ورزش‌ها با وزنه‌ها و دستگاه‌های بدنسازی، وزن بدن و کش انجام می‌شوند و یا در این دسته، تمرینات کاتسو بسیار مفیدند.
تمرینات مقاومتی، سیستم عصبی یعنی همان جایی که در بیماری آلزایمر دچار مشکل می‌شود را درگیر می‌کنند و هماهنگی‌های عصبی و عضلانی را بالا می‌برند، بنابراین خیلی می‌توانند به کنترل بیماری کمک کنند. تمرینات مقاومتی هم باید منظم انجام شوند و هر جلسه تمرین مقاومتی بین ۲۰ الی ۳۰ دقیقه باشد. این تمرینات بهتر است زیر نظر مربی انجام شود و در مراحل اول تمرین، نیاز به مراقبت در حین انجام تمرین‌ها برای سالمندان وجود دارد. از دیگر تمرینات مفید برای پیشگیری و کنترل آلزایمر "تمرینات ترکیبی" هستند. در این تمرینات در یک جلسه تمرین هم یک جزء هوازی هست و هم جزء مقاومتی. مثلا در یک جلسه هم دویدن روی تردمیل و هم تمرینات مقاومتی با وزنه‌ها را داریم.
پیاده روی را برای سالمندانی که دچار علائم آلزایمر مانند اختلال در تکلم و تصمیم گیری و فراموشی هستند، بسیار مناسب است: «البته یادمان باشد در مراحل شدید بیماری، فردی برای کمک باید کنار این افراد باشد. اگر توان فرد مبتلا به آلزایمر دوچرخه سواری داشته باشند بسیار کمک کننده است، اما افراد مبتلا به نوع شدید آلزایمر، معمولا تعادل خود را از دست می‌دهند و در این صورت دیگر نمی‌توانند دوچرخه سواری هم کنند. شنا کردن برای افراد مبتلا به دمانس بسیار مفید است البته وجود ناظر در کنار فرد آلزایمری توصیه می‌شود. ورزش‌های دیگر مانند شطرنج و مکعب روبیک نیز به دلیل فعالیت مغزی بسیار کمک کننده هستند.»
عضو هیئت علمی دانشگاه علوم پزشکی بقیه الله با اشاره به اینکه برخی ورزش‌های نوین هم می‌توانند نقش بسزایی در پیشگیری از آلزایمر داشته باشند ادامه می‌دهد: «یک ورزش دیگر به نام "تایچی" هست که ریشه چینی دارد و یک هنر رزمی است و در آن ذهن و حرکت بدن با هم ترکیب می‌شوند. تایچی یک مکمل درمانی استاندارد برای پیشگیری و توان‌بخشی در بسیاری از بیماری‌های مرتبط با افزایش سن است. منظور از مکمل بودن تایچی این است که این ورزش همراه با سایر درمان‌های پزشکی برای بیماران تجویز می‌شود، در ضمن یک سری تمرین برای افراد سالمند آلزایمری به نام تمرین در سطوح ناهموار وجود دارد که به تعادل این افراد کمک بسیاری می‌کند. تمرینات "کاتسو" نیز ریشه ژاپنی دارند که با ساخت ابزار‌های مختلفی مانند صندلی و ویلچر به فرد سالمند کمک می‌کنند که مثلا در حین دیدن تلویزیون، یک فعالیت فیزیکی هم انجام دهد. مثلا به سالمند می‌گویند همینطور که تلویزیون می‌بینی وزنه را بالا و پایین ببر.»
انجام کار‌های خانه، کمک به خرید، باغبانی کردن نیز برای فرد دچار آلزایمر بسیار کمک کننده است. تیراندازی به دلیل ایجاد تمرکز برای سالمندان و ورزش "زو یا کبدی" نیز در تحقیقات گفته شده تأثیر بسیار خوبی بر سلامت مغر دارند.
توصیه برای سالمندان مبتلا به آلزایمر و بیماری زمینه‌ای
این متخصص فیزیولوژی ورزش درباره سالمندانی که به بیماری‌های زمینه‌ای دچار هستند توصیه‌های ویژه‌ای دارد: «وقتی یک سالمند آلزایمری می‌خواهد ورزش کند و دچار مشکلات قلبی و عروقی هم هست، حتما باید چکاپ‌های لازم را زیر نظر متخصص قلب داشته باشد و مربی این فرد باید حواسش به کنترل فشار خون این فرد نیز باشد. اگر فردی علاوه بر آلزایمر، دیابت هم داشته باشد، مدام در حین ورزش باید قند خون او کنترل شود و در محدوده طبیعی قند خون او ساعت ورزشش را تنظیم کنیم. حواسمان باشد که امکان دارد قند خونش بیفتد و هر زمان که دیدیم علائم افت قند خون دارد، تمریناتش را کم یا قطع کنیم. افراد مبتلا به آلزایمر اگر به قصد پیاده روی و ورزش از خانه خارج می‌شوند، باید فردی برای کمک و نظارت در کنار این افراد حضور داشته باشد تا فراموشی مشکلی برایشان ایجاد نکند.»
«دکتر شیروانی» با تأکید براینکه برخی از سالمندان مبتلا به آلزایمر امکان دارد دچار مشکلات تعادلی باشند، می‌گوید: «همین مسأله باعث می‌شود حوادثی برایشان پیش بیاید مانند شکستگی ها. در جلسات تمرین نیز هر زمان احساس گیجی و درد و تاری دید به آن‌ها دست داد، حتما باید تمرینشان قطع شود و تحت نظر پزشک باشند.»
بهترین زمان ورزش برای سالمندان مبتلا به آلزایمر از نگاه این متخصص ساعات عصر است: «در این خصوص باید به اصل تفاوتهای فردی توجه کنیم، اما به اعتقاد متخصصین ورزشی، ورزشی که در بعدازظهر (۴ تا ۶ عصر) انجام می‌شود، اثربخشی فیزیولوژیکی آن بیشتر از تمرینی است که در صبح انجام می‌شود. علاوه بر تمرینات ورزشی، رژیم غذایی سالم، خواب کافی، مدیریت استرس و تحریک ذهن یعنی به دنبال یادگیری رفتن می‌تواند در پیشگیری و کنترل آلزایمر بسیار مؤثر باشد.»
