۵ اختلال خواب بسیار شایع و روش درمان آن‌ها
اختلال خواب مشکلی است که توانایی فرد را برای خوب خوابیدن تحت تأثیر قرار می‌دهد. بیشتر مردم گاهی اوقات به دلیل استرس، مشغله‌ی کاری یا سایر عوامل محیطی در خوابیدن دچار مشکل می‌شوند. با این حال، وقتی این موضوع به‌طور مداوم تکرار می‌شود و زندگی روزمره را مختل می‌کند، نشان‌دهنده‌ی ابتلا به اختلال خواب است
بزرگسالان به ۷ تا ۹ ساعت خواب در شب نیاز دارند. نداشتن خواب کافی و باکیفیت برای سلامت جسم و روح پیامدهای منفی به‌دنبال دارد. کمبود خواب روی انرژی، خلق و خو، تمرکز و سلامتی کلی بدن تأثیر دارد. همچنین عملکرد مطلوب شما را در محل کار کاهش داده و باعث بروز تنش در روابط کاری و شخصی‌اتان می‌شود. به همین دلیل، شناخت انواع اختلالات خواب و درمان به‌موقع آن‌ها اهمیت زیادی دارد. با ما در این مقاله از دیجی‌کالا مگ همراه باشید تا با شایع‌ترین اختلالات خواب، علل بروز آن‌ها و نحوه‌ی درمانشان آشنا شوید.
انواع اختلال خواب
شایع‌ترین انواع اختلالات خواب از قرار زیر هستند؛
۱. بی‌خوابی
بی‌خوابی، شایع‌ترین اختلال خوابی است که افراد جامعه با آن دست و پنجه نرم می‌کنند. حدود ۱۰ درصد بزرگسالان در کوتاه مدت با مشکل بی‌خوابی مواجه هستند که تقریبا در ۲۰ درصد آن‌ها بی‌خوابی به‌تدریج به یک مشکل مزمن تبدیل می‌شود.۳۰ تا ۴۰ درصد افراد بزرگسال هم فقط گاهی اوقات دچار بی‌خوابی می‌شوند.
بی‌خوابی به این معنی است که شخص در به خواب رفتن مشکل دارد، در طی خواب چند بار بیدار می‌شود یا خیلی زود بیدار شده و نمی‌تواند دوباره بخوابد. برای اینکه ابتلای شما به بی‌خوابی تأیید شود، باید زمان کافی برای خوابیدن در اختیار داشته و در طی روز علائم بی‌خوابی (مانند خستگی و کاهش توجه و تمرکز) را مشاهده کنید. اگر اختلال خواب سه بار در هفته رخ دهد و حداقل برای یک ماه ادامه داشته باشد، ممکن است پزشک مشکل شما را بی‌خوابی مزمن تشخیص دهد.
علل بی‌خوابی
بی‌خوابی دلایل مختلفی دارد. در بعضی مواقع، بی‌خوابی یک مشکل ژنتیکی است. یکی از نمونه‌های آن «بی‌خوابی خانوادگی مرگ‌آور» است که به‌صورت یک اختلال مغزی ژنتیکی نادر در خانواده‌ها مشاهده می‌شود. بی‌خوابی ناشی از این اختلال به‌حدی شدید است که می‌تواند سبب مرگ شود. سایر علل بی‌خوابی به شرح زیر هستند؛
- مصرف کافئین، الکل، نیکوتین و مواد مخدر
- استرس، اضطراب و سایر مشکلات مرتبط با سلامت روان
- مشکلاتی که باعث درد، ناراحتی یا مراجعه‌ی مکرر به سرویس بهداشتی می‌شوند
- بعضی بیماری‌ها مثل آسم و سوزش سر دل
درمان بی‌خوابی
درمان بی‌خوابی به علت بروز آن و اینکه آیا یک مشکل مزمن است یا خیر، بستگی دارد. پزشک باید علاوه بر بی‌خوابی، سایر مشکلات و بیماری‌های زمینه‌ای فرد را بررسی کند تا بتواند اختلال خواب را درمان کند. آموزش بهداشت خواب، بخشی مهمی از درمان بی‌خوابی را تشکیل می‌دهد. بهداشت خواب مناسب شامل کارهای زیر می‌شود؛
- داشتن یک برنامه‌ی منظم برای خوابیدن و بیدار شدن
- فعالیت بدنی در طی روز
- کاهش مصرف کافئین
۲. خروپف و آپنه‌ی خواب
خروپف زمانی رخ می‌دهد که بافت گلو شل شده و راه‌های هوایی تا حدودی بسته می‌شوند. این وضعیت باعث ارتعاش بافت‌ها و ایجاد صدای خروپف می‌شود. افراد مبتلا به آپنه‌ی انسدادی خواب (OSA) تنفس نامنظم حین خواب را تجربه می‌کنند که باعث می‌شود تنفس آن‌ها حداقل به‌مدت ۱۰ ثانیه متوقف شود. وقفه‌های تنفسی طولانی‌مدت به کاهش اکسیژن خون و درنتیجه بیدار شدن در طی شب منجر می‌شود. این موضوع می‌تواند کیفیت خواب را کاهش داده و روی سلامتی تأثیر منفی داشته باشد.
علل خروپف و آپنه‌ی خواب
به نظر می‌رسد که خروپف و آپنه‌ی انسدادی خواب با هم در ارتباط هستند. بیشتر افراد مبتلا به آپنه‌ی خواب خروپف می‌کنند. با این حال، همه‌ی کسانی که خروپف می‌کنند، به آپنه‌ی خواب مبتلا نیستند. دلایل زیر در بروز خروپف و آپنه‌ی انسدادی خواب نقش دارند؛
- آناتومی سر و گردن
- گرفتگی مزمن بینی
- چاقی
- پوزیشن یا وضعیت بدن در هنگام خواب
- افزایش سن
- کم کاری تیروئید
آپنه‌ی خواب انواع مختلفی دارد که یکی از آن‌ها آپنه‌ی خواب مرکزی (CSA) است. در مبتلایان به OSA راه‌های هوایی به‌طور فیزیکی مسدود می‌شوند. اما در CSA سیستم مغز برای کنترل عضلات تنفسی دچار مشکل شده و این عضلات فعال نمی‌شوند. به اعتقاد محققان، بیماری‌های زمینه‌ای مثل سکته‌ی مغزی و نارسایی قلبی، استفاده از بعضی داروها و زندگی در ارتفاعات در ابتلا به CSA نقش دارند.
درمان خروپف و آپنه‌ی خواب
در صورت خروپف کردن یا مشاهده‌ی علائم آپنه‌ی خواب باید با پزشک صحبت کنید تا علت اصلی بروز این مشکل مشخص شود. پزشک برای اینکه علت اختلال خواب را تشخیص دهد، با روش‌های مختلف خواب و تنفس شما را بررسی می‌کند. روش‌های زیر به درمان آپنه‌ی خواب کمک می‌کنند؛
- استفاده از دستگاه‌های کمک تنفسی برای باز نگه داشتن راه‌های هوایی در زمان خواب
- کاهش وزن (در صورت ابتلا به اضافه وزن و چاقی)
- استفاده از دستگاه برای جلو بردن فک پایین به منظور جلوگیری از انسداد راه‌های هوایی توسط بافت‌های دهان
- درمان بیماری‌های زمینه‌ای
۳. پاراسومنیا (خواب‌پریشی)
اگر به پاراسومنیا یا خواب‌پریشی (Parasomnias) مبتلا باشید، در طول خواب یا هنگام انتقال بین خواب و بیداری رفتارها یا رویدادهای غیرطبیعی را تجربه می‌کنید. معمولا این اختلال خواب در دوران کودکی رایج است. با این حال، ممکن است تا دوران بزرگسالی ادامه داشته باشد. پاراسومنیا با علائم زیر مشخص می‌شود؛
- راه رفتن در خواب
- کابوس دیدن
- شب ادراری
- دندان قروچه
علاوه بر این، هر نوع رفتار غیرطبیعی که شخص در هنگام خواب از خود نشان می‌دهد، می‌تواند نوعی پاراسومنیا باشد.
علل ابتلا به پاراسومنیا
دلایل متعدد زیر برای بروز پاراسومنیا وجود دارند؛
- استرس و اضطراب
- افسردگی یا اختلال اضطراب پس از سانحه
- مصرف بعضی داروهای خاص
- ابتلا به سایر اختلالات خواب مثل بی‌خوابی، کم‌خوابی یا آپنه‌ی خواب
درمان اختلال خواب پاراسومنیا
بعضی از روش‌های زیر در درمان این اختلال خواب مؤثر هستند؛
- رعایت بهداشت خواب
- انجام اقدامات احتیاطی مانند قفل کردن پنجره‌ها و استفاده از دزدگیر در مواردی که فرد در حین خواب راه می‌رود.
- مصرف داروهای تجویز شده توسط پزشک مانند کلونازپام
- استفاده از مکمل‌های بدون نسخه مثل ملاتونین
۴. نارکولپسی (حمله‌ی خواب)
در صورت ابتلا به نارکولپسی یا حمله‌ی خواب (Narcolepsy)، در طول روز بیش از حد احساس خواب‌آلودگی می‌کنید. به طوری که ممکن است در زمان‌های نامناسب از جمله هنگام کار یا رانندگی، به خواب بروید. علاوه بر خواب‌آلودگی، حدود ۱۰ تا ۲۵ درصد افراد مبتلا به نارکولپسی علائم زیر را هم تجربه می‌کنند؛
- کاتاپلکسی (Cataplexy) – کاتاپلکسی باعث می‌شود توان عضلات به‌طور ناگهانی از بین برود. این موضوع به زمین خوردن شما در زمان هوشیاری منجر می‌شود. معمولا کاتاپلکسی در واکنش به احساسات شدید مانند هیجان، خنده یا تعجب رخ می‌دهد.
- فلج خواب – در هنگام خوابیدن یا بیدار شدن هوشیار هستید، اما نمی‌توانید حرکت کنید یا حرف بزنید.
- توهمات خواب – این مشکل باعث می‌شود که هنگام به خواب رفتن با وجود اینکه هنوز هوشیار هستید، دچار توهم دیداری، شنیداری یا لامسه شوید. این توهمات که شبیه‌ی رویا به نظر می‌رسند، اغلب اوقت ترسناک هستند.
دو نوع نارکولپسی وجود دارد. اگر این اختلال خواب همراه با کاتاپلکسی رخ دهد، به آن «نارکولپسی نوع یک» می‌گویند. نارکولپسی که بدون کاتاپلکسی رخ می‌دهد، « نارکولپسی نوع دو» نام دارد.
علل نارکولپسی
علت دقیق نارکولپسی مشخص نیست. در مبتلایان به نارکولپسی نوع یک، میزان یک مادهی شیمیایی مغزی به نام «هیپوکرتین» (Hypocretin) کم است. این مادهی شیمیایی به بیدار ماندن و حفظ توان عضلات شما کمک می‌کند. بسیاری از علائم نارکولپسی نوع یک و نوع دو مشابه هستند. اما در مبتلایان به نارکولپسی نوع دو، کاتاپلکسی یا کاهش سطح هیپوکرتین دیده نمی‌شود.
درمان نارکولپسی
در حال حاضر، هیچ درمانی برای نارکولپسی وجود ندارد. اما پزشکان با استفاده از داروهای زیر سعی می‌کنند که علائم آن را کنترل کنند؛
- داروهای محرک که به بیدار نگه داشتن فرد در طول روز کمک می‌کنند
- داروهای اکسیبات (Oxybates) مانند سدیم اکسیبات برای بهبود کیفیت خواب، رفع خواب‌آلودگی در طی روز و پیشگیری از کاتاپلکسی
- داروهای ضدافسردگی مانند مهارکننده‌های انتخابی بازجذب سروتونین برای کنترل کاتاپلکسی
- داروهای فعال‌کننده‌ی هیستامین مانند پیتولیسانت (Pitolisant) برای رفع خواب‌آلودگی و درمان کاتاپلکسی
۵. سندرم پای بی‌قرار
سندرم پای بی‌قرار (RLS)، یک بیماری عصبی است که معمولا زنان را درگیر کرده و با افزایش سن بدتر می‌شود. این سندرم به دلیل احساس ناراحتی در پاها باعث حرکت دادن غیرقابل کنترل آن‌ها می‌شود. بعضی از افراد مبتلا به سندرم پای بی‌قرار علائمی مانند درد، سوزش، گزگز یا احساس خزیدن حشرات روی پاها را تجربه می‌کنند. معمولا این علائم شب‌ها هنگام استراحت یا خوابیدن ظاهر می‌شوند. RSL روی کیفیت خواب تأثیر داشته و باعث بیدار شدن شما در طول شب می‌شود.
علل ابتلا به سندرم پای بی‌قرار
بعضی از عوامل زیر به سندرم پای بی‌قرار منجر شوند؛
- کمبود آهن
- بارداری
- چاقی
- مصرف الکل، نیکوتین و کافئین
- استفاده از بعضی داروها و مکمل‌های غذایی
درمان سندرم پای بی‌قرار
برای رفع این اختلال خواب پزشک باید بیماری‌های زمینه‌ای از جمله کمبود آهن را درمان کند. اگر شخص به هیچ بیماری زمینه‌ای مبتلا نباشد، ممکن است اصلاح سبک زندگی و در صورت لزوم کاهش وزن توصیه شود. بعضی از بیماران زیر هم به مصرف دارو نیاز دارند؛
- گاباپنتینوئیدها (Gabapentinoids) – متخصصان داروهای گاباپنتین (Gabapentin)، پرگابلین (Pregablin) و گاباپنتین اناکابریل (Gabapentin enacabril) را به‌عنوان خط اول درمان RSL معرفی می‌کنند.
- عوامل دوپامینرژیک (Dopaminergic agents) – داروهای پرامی پکسول (Pramipexole) و روپینیرول (Ropinirole) میزان دوپامین را در مغز افزایش می‌دهند. این نوع داروها، خط دوم درمان RSL محسوب می‌شوند.
- اوپیوئیدها یا داروهای مخدر (Opioids) – معمولا پزشکان از این داروها برای درمان موارد شدید RSL استفاده می‌کنند.
حرکت دادن پاها به بهبود علائم ناشی از RSL کمک می‌کند. کشیدن پاها، راه رفتن یا ماساژ هم می‌تواند در رفع این علائم مفید باشد.
کلام پایانی
اختلال خواب کیفیت خواب و در نتیجه کیفیت زندگی شما را تحت تأثیر قرار می‌دهد. خواب برای سلامتی ضروری است. بنابراین، هر شخصی که مشکلات مرتبط با خواب را تجربه می‌کند، باید با پزشک مشورت کند تا هم علت بروز اختلال خواب و هم درمان مناسب آن مشخص شود. طیف وسیعی از بیماری‌های زمینه‌ای مانند چاقی، کمبود آهن، استرس و اضطراب روی خواب تأثیر دارند. پزشک می‌تواند این بیماری‌ها را تشخیص و درمان مناسب را پیشنهاد دهد.
