ساختمان سبز ساختمانی است که در طراحی، ساخت یا بهره‌برداری، اثرات منفی را کاهش می‌دهد یا از بین می‌برد و می‌تواند تأثیرات مثبتی بر آب و هوا و محیط طبیعی ما داشته باشد. ساختمان‌های سبز، منابع طبیعی گرانبها را حفظ می‌کنند و کیفیت زندگی را بهبود می‌بخشند.

ساختمان‌های سبز، ویژگی‌های بسیاری دارند که از میان آنها می‌توان به موارد زیر اشاره کرد.

• استفاده کارآمد از انرژی، آب و سایر منابع
• استفاده از انرژی‌های تجدیدپذیر مانند انرژی خورشیدی
• کاهش آلودگی و زباله و فراهم کردن امکان استفاده مجدد و بازیافت
• کیفیت خوب هوای محیط داخلی
• به کار بردن مواد غیرسمی و پایدار که استفاده از آنها اخلاقی است
• در نظر داشتن محیط زیست در طراحی، ساخت و اجرا
• در نظر داشتن کیفیت زندگی ساکنان
• طراحی سازگار با محیط زیست در حال تغییر

هر ساختمانی از جمله خانه، اداره، مدرسه، بیمارستان، مرکز اجتماعی یا هر نوع ساختمان دیگری می‌تواند یک ساختمان سبز باشد؛ مشروط بر اینکه ویژگی‌های مذکور را داشته باشد.

باید توجه داشت که همه ساختمان‌های سبز، یکسان نیستند. کشورها و مناطق مختلف دارای ویژگی‌های گوناگونی مانند شرایط اقلیمی متمایز، فرهنگ‌ها و سنت‌های منحصربه‌فرد، اولویت‌های زیست‌محیطی، اقتصادی و اجتماعی گسترده هستند که در رویکرد آنها نسبت به ساختمان سبز نقش دارند.

ساختمان‌های سبز، مصرف انرژی و آب را به حداقل می‌رسانند و بخش مهمی از برنامه توسعه پایدار شهری به شمار می‌روند که به دنبال مقابله با تغییرات آب و هوایی است.

داده‌های سازمان ملل متحد نشان می‌دهند که در سال ۲۰۵۰، حدود ۶۸ درصد از انسان‌ها در شهرها زندگی خواهند کرد. این جمعیت، ۷۸ درصد از انرژی را مصرف می‌کنند و ۶۰ درصد از گازهای گلخانه‌ای را تولید می‌کنند. به همین دلیل، سازمان ملل متحد از سال ۲۰۱۶ به ارائه یک دستور کار شهری جدید پرداخت تا فرآیندهای شهرنشینی را توضیح دهد و شهرها را قابل سکونت، فراگیر، سالم، انعطاف‌پذیرتر و پایدارتر کند.

این کاهش دما فواید بسیاری دارد. بررسی‌ها نشان می‌دهند افرادی که در مناطقی با بام‌های سبز کار یا زندگی می‌کنند، سلامت روانی بهتری دارند، پس از بیماری سریع‌تر بهبود می‌یابند و بهره‌وری بیشتری در محل کار دارند.

بهبود کیفیت هوا

به گفته سازمان حفاظت از محیط زیست آمریکا، آلودگی هوای داخل ساختمان، یکی از پنج خطر بزرگ زیست محیطی برای سلامتی عمومی است. سطوح بالای دی‌اکسید گوگرد، دی‌اکسید نیتروژن و میکروب‌های موجود در هوا می‌توانند به بروز بیماری‌های تنفسی جدی منجر شوند.

بررسی پژوهشگران کانادایی که در ۱۲ فوریه سال ۲۰۲۲ به چاپ رسید، نشان داد که ساختمان‌های سبز می‌توانند امکان صرفه‌جویی را سالانه تا ۱۹۰ هزار دلار فراهم کنند.

پژوهش دیگری نشان می‌دهد در اتاقی که یک سوم آن را گیاهان آپارتمانی پوشش می‌دهند، در مقایسه با اتاق‌هایی که گیاهان خانگی ندارند، هاگ‌ها و میکروب‌های کمتری وجود دارد. همچنین گیاهان، سطح رطوبت داخل خانه را در آب و هوای خشک افزایش می‌دهند و احتمال خشکی چشم، خارش و خراش گلو یا ترک خوردن لب‌ها را پایین می‌آورند.

بررسی‌ها نشان می‌دهند که کیفیت بهتر هوای داخل ساختمان همراه با غلظت کم دی‌اکسید کربن و آلاینده‌ها و تهویه مناسب می‌تواند عملکرد را تا هشت درصد بهبود ببخشد.

بهبودی سریع‌تر بیماران

پژوهش‌های جدید نشان داده‌اند که گیاهان می‌توانند به بهبودی سریع‌تر بیماران بستری‌شده در بیمارستان کمک کنند.

گزارش "شورای ساختمان سبز استرالیا"(GBCA) نشان می‌دهد بیمارستان‌هایی که زیرساخت‌های سبز مانند دیوار سبز زینتی، گیاهان موجود در بالکن و درختان بزرگی در اطراف ساختمان خود دارند، کاهش میانگین اقامت را تا ۸.۵ درصد، تسریع زمان بهبودی را تا ۱۵ درصد، کاهش میزان عفونت‌های ثانویه را تا ۱۱ درصد و کاهش نیاز به داروهای مسکن را ۲۲ درصد گزارش داده‌اند.

ساختمان‌های سبز که گیاهان را در خود جای داده‌اند، نه تنها به بهبود سریع‌تر بیماران کمک می‌کنند، بلکه به پزشکان، پرستاران و سایر افرادی که در آنجا کار می‌کنند، انرژی می‌دهند و مزایایی مانند زیبایی و کیفیت هوا را به همراه دارند.

کاهش انتشار گازهای مضر

فضاهای داخلی با دیوارهای سبز، باغ‌های عمودی یا گیاهان گلدانی می‌توانند میزان سر و صدا را کاهش دهند و به ساکنان کمک کنند تا روی کار خود تمرکز داشته باشند. وجود سطوح نفوذپذیر مانند خاک، سنگ، گیاهان روی سقف و حیاط ساختمان‌ها می‌تواند پژواک را کاهش دهد.

محیط‌های کاری سبز، تمام معیارهای مورد نیاز برای بهبودی شرایط مردم و سیاره زمین را برآورده می‌کنند. این محیط‌ها، سلامتی و رفاه مردم را بهبود می‌بخشند و بهره‌وری انرژی و خلاقیت را افزایش می‌دهند.

زیرساخت‌های سبز، مزایای آب و هوایی واضحی نیز دارند. پژوهش شورای ساختمان سبز استرالیا نشان داد که با افزودن دیوارها و سقف‌های سبز و سایر تجهیزات کم مصرف مانند لامپ‌های LED، پنجره‌های بیشتر برای افزایش میزان نور روز و اصلاح سیستم‌های تهویه برای بازیابی گرما به جای دفع گرما می‌توان میزان انتشار گازهای گلخانه‌ای را کاهش داد.

پژوهش شورای ساختمان سبز استرالیا نشان داد که با افزودن دیوارها و سقف‌های سبز و سایر تجهیزات کم مصرف مانند لامپ‌های LED، پنجره‌های بیشتر برای افزایش میزان نور روز و اصلاح سیستم‌های تهویه برای بازیابی گرما به جای دفع گرما می‌توان میزان انتشار گازهای گلخانه‌ای را کاهش داد.

کاهش میزان هدر رفتن آب

ساختمان‌های سبز که توسط "شورای ساختمان سبز هندوستان"(IGBC) تایید شده‌اند، در مقایسه با ساختمان‌های معمولی هندوستان، ۲۰ تا ۳۰ درصد کاهش مصرف آب و ۴۰ تا ۵۰ درصد صرفه‌جویی در مصرف آب را دارند.

پژوهش‌ها نشان داده‌اند، ساختمان‌های سبزی که گواهینامه ستاره سبز را در استرالیا دریافت کرده‌اند، تا ۵۱ درصد در مصرف آب آشامیدنی صرفه‌جویی می‌کنند و میزان انتشار گازهای گلخانه‌ای آنها تا ۶۲ درصد نسبت به قبل کاهش می‌یابد.

بررسی‌ها نشان می‌دهند ساختمان‌های سبز که گواهینامه ستاره سبز را در آفریقای جنوبی دریافت می‌کنند، سالانه بین ۲۰ تا ۳۰ درصد در مصرف آب آشامیدنی صرفه‌جویی می‌کنند و در مقایسه با استاندارد صنعت، به طور متوسط بین ۳۰ تا ۴۰ درصد در انرژی و انتشار کربن سالانه صرفه‌جویی می‌کنند.

ساختمان‌های سبز که گواهینامه موسوم به "LEED" را در آمریکا و سایر کشورها دریافت می‌کنند، ۱۱ درصد آب کمتر و ۲۵ درصد انرژی کمتری نسبت به ساختمان‌های غیر سبز مصرف می‌کنند.

محافظت از تنوع زیستی و اکوسیستم‌ها

ساختمان سبز با استفاده کارآمد از انرژی، آب و سایر منابع، از اکوسیستم‌ها محافظت می‌کند. همچنین، از انرژی‌های تجدیدپذیر مانند انرژی خورشیدی استفاده می‌کند. در این ساختمان‌ها معمولا اقداماتی برای کاهش آلودگی و ضایعات و همچنین استفاده مجدد و بازیافت مواد انجام می‌شود. موادی که استفاده می‌شوند، غیر سمی، اخلاقی و پایدار هستند.

محیط زیست در طراحی، ساخت و بهره‌برداری مورد توجه قرار می‌گیرد و بدین ترتیب، امکان سازگاری با محیط در حال تغییر فراهم می‌شود.

مزایای اقتصادی

ساختمان‌های سبز، ارزش ملک را بالاتر می‌برند. اقدامات جهانی در حوزه بهره‌وری انرژی می‌توانند حدود ۲۸۰ تا ۴۱۰ میلیارد یورو در هزینه‌های انرژی صرفه‌جویی کنند. ساختمان‌های سبز خواه نوساز خواه بازسازی‌شده، هفت درصد افزایش ارزش دارایی را نسبت به ساختمان‌های سنتی دارند.

مزایای اجتماعی

 کیفیت زندگی ساکنین ساختمان‌های سبز در طراحی، ساخت و بهره‌برداری مورد توجه قرار می‌گیرد و سلامتی و راحتی آنها را بهبود می‌بخشد. بررسی‌ها نشان می‌دهند که کیفیت بهتر هوای داخل ساختمان، بهبود عملکرد را به همراه دارد. کارکنان ادارات سبز و دارای تهویه مناسب، ۱۰۱ درصد افزایش در نمرات شناختی عملکرد مغز خود ثبت می‌کنند.

کارکنان ادارات سبز و دارای تهویه مناسب، ۱۰۱ درصد افزایش در نمرات شناختی عملکرد مغز خود ثبت می‌کنند.

ساختمان‌های سبز یاری‌گر دولت‌ها و شرکت‌های آب و برق برای ارائه آموزش و تشویق سکونت در این ساختمان‌ها و بهره‌وری انرژی هستند. همچنین، کلاس‌های رایگان، انجمن‌های عمومی و آموزش‌های فنی ارائه می‌شوند که می‌توانند فشار بر زیرساخت‌های محلی را به حداقل برسانند. این کار، فرصت‌هایی را برای خانه‌های کنونی فراهم می‌کند تا به راحتی و با قیمت مناسب "سبز" شوند و به ساختمان‌هایی پایدار، غیر سمی، با حداقل کاربرد آب و انرژی تبدیل گردند.

اهداف ساختمان‌های سبز

یکی از اهداف اصلی ساختمان‌های سبز این است که زمین را پایدارتر کنند اما اهداف ساختمان‌های سبز واقعا عمیق‌تر از این است. هنگامی که تصمیم به سبز شدن بگیرید، هدف شما کمک به حفظ محیط زیست بدون ایجاد اختلال در زیستگاه‌های طبیعی اطراف آن خواهد بود.

هنگامی که یک پروژه ساختمانی آغاز می‌شود و زیستگاه‌های طبیعی اطراف خود را مختل می‌کند، در واقع می‌تواند تأثیری بر حیات وحش و محیط زیست داشته باشد.

حتی کوچک‌ترین تغییراتی که می‌توان آنها را انجام داد، به ارتقای سیاره زمین و تبدیل کردن آن به مکان بهتری برای زندگی همه ساکنان از گیاهان و حیوانات گرفته تا انسان‌ها کمک می‌کنند.

با توجه به این اهداف، ساختمان سبز چیزی است که همه باید واقعا به آن توجه کنند. اگر قصد بازسازی خانه خود را ندارید، می‌توانید فقط چند تغییر سبز را در خانه خود ایجاد کنید تا مطمئن شوید که به اهداف زیست محیطی خود می‌رسید.

معایب ساختمان‌های سبز

به رغم وجود چنین مزایای قابل توجهی، ساختمان‌های سبز می‌توانند با معایبی نیز همراه باشند که برخی از آنها به شرح زیر هستند.

محل ساخت

از آنجا که ساختمان‌های سبز برای کسب انرژی به خورشید وابسته هستند، باید در موقعیتی قرار بگیرند که بهترین میزان دریافت نور خورشید را داشته باشد. این امر ممکن است مستلزم قرار گرفتن ساختمان‌های سبز در مقابل سایر خانه‌های محله باشد.

دسترسی

یافتن مصالح برای ساخت چنین ساختمان‌هایی، به خصوص در مناطق شهری که حفظ محیط زیست نخستین گزینه مورد نظر مردم نیست، کاری دشوار است. بنابراین حمل و نقل مصالح برای این نوع  ساختمان‌ها می‌تواند هزینه زیادی نسبت به یک ساختمان استاندارد داشته باشد.

بدون ویژگی خنک‌کننده هوا

ساختمان‌های سبز برای تولید برق با گرما کار می‌کنند؛ بنابراین برای مناطق گرم طراحی نشده‌اند. این ساختمان‌ها هیچ سیستم تهویه‌ای ندارند؛ بنابراین به دستگاه‌های تهویه مطبوع نیاز خواهند داشت که موجب می‌شود این ساختمان‌ها به چیزی جز ساختمان سازگار با محیط زیست تبدیل شوند.

زمان ساخت بلندمدت

ساختمان‌ها به زمان بیشتری برای طراحی و ساخت نیاز دارند. طرح‌های ساختمان سبز، روش خاصی را اتخاذ می‌کنند که شرایط محیطی اطراف را در نظر می‌گیرد.

هزینه بالای ساخت و ساز

ساخت ساختمان‌های سبز در حال حاضر به هزینه بیشتری نسبت به ساختمان‌های معمولی نیاز دارد زیرا این ساختمان‌ها به مواد طبیعی زیادی وابسته هستند که ممکن است در همه زمان‌ها و مکان‌ها در دسترس نباشند.

ساختمان سبز باید ساخته شود یا خیر؟

پس از روشن شدن مزایا و معایب ساختمان‌های سبز، اکنون می‌توان گفت که ساخت این ساختمان‌ها یک ایده کاربردی است که با توجه به مزایای قابل توجه آنها، در بسیاری از مکان‌ها و کشورها قابل اجرا است. با وجود این، با توجه به شرایط محیطی ویژه، مصالح ساختمانی و مواردی از این دست، نمی‌توان این ساختمان‌ها را به عنوان یک راه حل اساسی برای مشکل مسکن در همه مکان‌ها در نظر گرفت.

۳