شگرد‌های سودجویی برخی کاسبان که حبیب خدا نیستند
حس خوبی نیست؛ کلک خوردن. اینکه آدم حس کند سرش کلاه رفته ولو به اندازه دانه‌ای ارزن. دست خودش نیست تلخ می‌شود
ناراحت و بدبین. قصه ضرر مالی و گرفتار حقه‌های بازار شدن یکی از همین قصه‌ها و غصه هاست. ما لازم داریم برای تأمین اقلام موردنیاز، خرید و به اصناف مختلف مراجعه کنیم. خوشبختانه بیشتر مواقع هم با کاسبانی روبروییم که می‌دانند ما هم مثل خودشان در این زمانه تورمی و سخت، ساده پول در نمی‌آوریم و با انصافشان هوای ما و خودشان را دارند و صفت «کاسب حبیب خدا و امین مردم است» را زنده نگه می‌دارند.
با این حال، اما گاهی هستند انگشت شمار فروشندگانی که طمع و فریب شیطان، بینوای دو عالمشان می‌کند. به ما ضرر می‌زنند با کم فروشی، مخلوط کردن اقلام غیریکدست و هزار و یک ترفند دیگر و خودشان را مدیون ما. با خواندن این مطلب قرار نیست به دیگران ظنین و از انصاف در جامعه مأیوس شویم. فقط قرار است با مرور چند ترفند ساده حواسمان باشد، کسی برای جیبمان کیسه ندوزد. این مطلب، برخی شگرد‌های معدود کسبه غیرمنصف را مرور می‌کند تا حواس جمع خرید کنیم.
یک کلک خوش عطر!
برنج که این روز‌ها هم به رَنج کاشته می‌شود و به رنج خریداری و افزایش قیمت آن غافلگیرمان کرده، یکی از اساسی‌ترین اقلام خوراکی سبدغذایی خانوار ایرانی است. مخلوط کردن برنج شکسته، نوع دیگر و ارزان‌تر آن در کیسه برنج‌های مرغوب برای بیشترمان آشناست و موقع حواسمان هست. ترفندی جدید، اما این روز‌ها بین برخی کسبه باب شده است؛ «ایرانی نمایی»! برنج. ماجرا از این قرار است که فروشنده غیرمنصف مقادیری آرد برنج تهیه شده از برنج شکسته اعلاء و عطری تهیه می‌کند. بعد آن را در کیسه برنج انواع ارزان‌تر می‌ریزد. بوی خوش آرد سبب می‌شود موقع انتخاب حس کنید برنج اعلاء می‌خرید!
پاکستانی دانه بلند نه ایرانی...
موقع خرید دقت کنید، دانه‌ها تقریباً یک اندازه و یک رنگ باشند. باید همسانی نسبی سایز داشته باشند یکی تپل و یکی کشیده نباشد. برنج‌های کشیده معمولاً برنج‌های پاکستانی و نامرغوب خارجی هستند که گَردِ آرد برنج مرغوب ایرانی سبب می‌شود فکر کنید، مقادیری برنج دانه بلند ایرانی اشتباهاً سر از کیسه برنج شما درآورده است. برگردیم سراغ آن کلک خوش عطر! مُشتی برنج نمونه بردارید. توی دست بالا و پایین کنید اگر کف دست شما گرده سفید برنج نشست، مطمئن باشید برنجی که می‌خرید با آرد برنج عطری مخلوط شده. نمونه برنج را از میانه و قسمت اطراف کیسه بردارید نه روی آن. مدتی در دست بالا و پایین کنید توی دستمال بریزید و برگردانید به دست دیگرتان. حالا مشتتان را جمع کنید و به سمت بینی ببرید اگر برنج بوی ملایم خوش داد که تبریک! اگر نه این برنج اصل نیست و نباید پول نوع مرغوب برای خریدش پرداخت.
چرخ کرده‌ای که ناخالصی دارد
گوشت هم در طبخ غذا‌های ایرانی، جایگاه خاصی دارد. حالا که قیمت آن افزایش پیدا کرده، خانواده‌ها حساب شده‌تر خرید می‌کنند. مصرف گوشت چرخ کرده نسبت به قبل بیشتر شده، چون استفاده از آن به جای قطعات لخم گوشت در غذا به کنترل هزینه، صرفه جویی و حذف نشدن آن از سبد خانوار کمک می‌کند. در میان هزاران و یک کاسب خداترس، اما گاهی پیدا می‌شوند معدود کسبه‌ای که کلک سوار می‌کند. در خرید گوشت همه چیز روشن است شما قطعه‌ها را می‌بینید و می‌خرید. گوشت چرخ کرده، اما اینطور نیست؛ می‌تواند مخلوطی باشد از هرچیز. موقع خرید حواستان باشد رنگ چرخ کرده نباید تیره و قرمز پررنگ باشد. احتمال وجود مقادیری گوشت کهنه و سیاه شده گاوی در آن هست. رنگ گوشت نباید خیلی هم روشن و به اصطلاح صورتی یا نارنجی کمرنگ باشد، چون احتمال استفاده زیاد از پیه و خرده گوشت مرغ و... در آن وجود دارد. گوشت چرخ کرده باید صورتی پررنگ یا قرمز کمرنگ باشد. بوی گوشت از مخلوط چرخ شده استشمام شود.
گوشت‌هایی از قبل مانده
بدون شک کاسب به ما اجازه نمی‌دهد برای بررسی به گوشت دست بزنیم بعد بخریم. اگر اولین بار از مغازه‌ای خرید می‌کنیم، حتماً قبل از بسته بندی از قسمت چربی دار گوشت بین دو انگشت ورز دهیم اگر نوک انگشت سرخ شد، خرید از آن مغازه را برای همیشه فراموش کنیم. اخیراً برخی کاسب نما‌های غیرمنصف از ترکیب رنگ غذا یا پودر‌های سرخ کننده گیاهی مانند پودر لبو با پیه و ضایعات مرغ و گوشت سفید ترکیبی سرخ ایجاد می‌کنند که موقع تهیه چرخ کرده با گوشت مخلوط می‌شود و مشتری فکر می‌کند چرخ کرده‌ای پر از گوشت خریده است. سعی کنید گوشت را در خانه چرخ کنید.
حالا کمتر مغازه داری پیش چشم مشتری گوشت چرخ می‌کند، اما اگر جایی را سراغ دارید، دقت کنید به محض روشن شدن چرخ نباید چرخ کرده از دهانه دستگاه بیرون بیاید یک مکث و فاصله دست کم چهار، پنج ثانیه‌ای لازم است تا گوشت از دستگاه به خارج رانده شود. اگر این توقف نباشد احتمال اینکه مقادیری گوشت نامرغوب از قبل درون دستگاه وجود داشته باشد، هست. برای خرید مرغ و ماهی هم حواستان باشد خشک باشند و در رطوبت قرار نگرفته باشند تا وزنشان بالا برود این را از رطوبت گوشت سفید و فشار آوردن ملایم با انگشت به بافت گوشت متوجه می‌شوید بافت آن باید سفت باشد.
تره باری نسبتاً نم کشیده!
یکی از ترفند‌های معدود کسبه غیرمنصف در صنف تره بار و سبزی فروشی برای فروش سبزی نتکاندن، خاک گیری و نگرفتن ساقه مازاد سبزی است. یک شیوه ناخوشایند هم از قدیم الایام بوده و هست. اینکه نم و رطوبت به سبزی برسانند و بفروشند. آب، وزن سبزی را بالا می‌برد و وزن مفید سبزی که می‌خرید، پایین می‌آید. در خرید کرفس، کاهو و کلم دقت کنید آب را معمولاً به لایه میانه و درونی سبزی می‌رسانند تا جلب توجه نکند. برخی هم انتهای بوته را می‌کنند و شب قبل در آب می‌گذارند، ظاهر سبزی خشک است، اما آوند کلی آب به خود کشیده پس دقت کنید سبزی ساقه بریده نباشد. کاسب منصف معمولاً گونی‌های کنفی خیس شده دارد و آن را روی دسته‌های سبزی می‌کشد تا هم پژمرده نشوند هم آب نکشند و خنک بمانند.
پول جعبه، کاغذ و برگ درخت!
در باب خرید میوه و صیفی جات هم بدانید که میل ما به خریدِ تره بار درشت و پررنگ، سبب شده بعضی برایمان دام پهن کنند. تره بار درشت خواه ناخواه سبب می‌شود نگاه کمیّت بین ما موقع خرید، دچار خطا شود؛ فکر می‌کنیم برای مثال دو، سه هویج درشت کافی نیست و نکند کم بیاید؟ پس تعداد بیشتری بر می‌داریم. خرید میوه‌های دستچین در ظرف هم اصلاً مقرون به صرفه نیست. پول ظرف و بزک دوزکی را می‌پردازیم که نقشی در تامین سبدغذایی و سلامت ما ندارد و مقادیری پلاستیک هم به خورد محیط زیست می‌دهیم. بعضی فروشندگان، نمونه‌های ارزان و نامرغوب‌تر را زیرِ دانه درشت‌های این بسته بندی پنهان می‌کنند و شما پول نوع مرغوب را برای کالایی دَرهَم می‌پردازید! در خرید جعبه‌ای میوه هم معمولاً بخشی از پول شما هزینه سبد پلاستیکی میوه می‌شود که مبلغ کمی هم نیست و قسمتی هم معمولاً صرف رشته‌های کاغذی، پوشش‌های کائوچویی و ضربه گیر و برگ درخت میوه که در حکم ضربه گیر و محافظ برای حمل و جابجایی اقلام حساس و لطیف مانند انگور، انجیر، میوه‌های رسیده استفاده می‌شود، خواهد شد.
اسپری میوه تا برچسب تقلب!
مغازه تره بار باید بوی ملایم و ترکیب شده‌ای از انواع میوه و تره بار بدهد اگر به محض ورود به مغازه بویی قوی و خوش از یک نوع میوه مانند توت فرنگی، سیب، ملون و... در مشامتان پیچید و ادامه داشت، احتمال اینکه فروشنده از خوشبو کننده‌های میوه‌ای هوا استفاده کرده باشد، کم نیست. مشامتان را به بو‌های ملایم و اصیل تره بار عادت دهید که صادقانه و اصیل ترند. یکی دیگر از کار‌هایی که برخی فروشندگان این روز‌ها انجام می‌دهند، استفاده از برچسب روی میوه است تا ظاهری لوکس پیدا کنند. بعضی فروشنده‌ها روی برگه معرفی کالا و قیمت که معمولاً بالای هر قفسه فروش نصب شده، همین برچسب‌ها را بهانه و کالا را وارداتی یا صادراتی معرفی می‌کنند و نرخ را بالا می‌برند. بعضی مغازه دار‌های غیرمنصف از این برچسب‌ها برای پوشاندن لکه و زده میوه‌ها هم استفاده می‌کنند. حواستان جمع باشد اگر از این اقلام خرید می‌کنید و حق دستچین دارید، زیر برچسب را آرام با انگشت فشار دهید تا مطمئن شوید سالم است. هنگام شستشوی میوه، قسمت برچسب خورده باید بهتر شسته شود تا موادشیمایی چسبناک روی آن باقی نماند.
ادویه‌هایی با چاشنی آرد!
اگر ادویه‌ها در آشپزی شما کاربرد دارند، این قسمت به دردتان می‌خورد. بوی ادویه اصل به سرعت از نوک بینی عبور می‌کند و با حالتی خنک و گزنده در قسمت میانی حس می‌شود. اگر بویی تند قسمت انتهایی بینی شما را گزید و سریع از بین رفت، ادویه نامرغوب یا ترکیب شده با اقلام دیگر است. این نوع ادویه بعد از خرید و قرار گرفتن در خانه بوی خود را از دست می‌دهند به سرعت در محیط گرم آشپرخانه دچار چسبندگی، تغییر رنگ و ظاهر می‌شوند. از آرد سفید و نخودچی معمولاً برای بالابردن وزن ادویه سوءاستفاده می‌شود. بیشتر ادویه‌ها وارداتی است و با توجه به نوسانات ارز، گران هم شده؛ بنابراین عده‌ای سودجو به شدت در این بازار کم لطفی می‌کنند.
سنتی مرغوب‌تر است
مدتی است مغازه‌هایی مانند عطاری ها، دستگاه‌های آسیاب برقی دارند که نرم‌تر از سنگ را هم خرد می‌کنند. انواع ادویه سخت مانند زردچوبه، دارچین و زنجبیل خشک را می‌توانید تهیه و جلوی چشم خودتان آسیاب کنید. دقت کنید دستگاه خالی باشد و فروشنده دو، سه ثانیه بعد از روشن کردن ادویه نکوبیده را اضافه کند و پودر ادویه داخل کیسه بیاید. متاسفانه دارچین لوله‌ای خلاف تصور بیشترمان نامرغوب است. دیده شده از نمونه نامرغوب چوب دارچین و دیگر چوبه‌ها با فرم دهی و افزودن اسانس قوی دارچین تهیه می‌شوند. چوب دارچین سنتی بهترین است قبل از خرید، تصادفاً یک تکه را از میان بقیه بردارید، بشکنید و بو کنید تا مطمئن شوید. دارچین به راحتی با همان هاونگ‌های سنگی کوچک دم دستی که در همه خانه‌ها وجود دارد قابل کوبیدن و پودر شدن است.
فوت و فن‌های معطر
برای خرید پودر آویشن دقت کنید فقط بوی خود آویشن استشمام شود نه ترکیب سبزیجات معطر. بوی پودر موسیر باید تند و گزنده باشد و بماند. پودر هل بویی به شدت تند و خنک دارد که حس می‌کنید در میانه پیشانی تان هم حس می‌شود. پودر هل و زنجبیل اصل به دلیل طبع گرم این ادویه‌ها وقتی بین دو انگشتتان قرار می‌گیرد، حس گرمای ملایمی به نوک انگشت منتقل می‌کند. زعفران اصل هم باید بافت به شدت شکننده و استخوانی داشته باشد. بوی زعفران مرغوب تند و گس است. اگر یکی، دو رشته از زعفران را با فشار ناخن بسایید باید سریع پودر شود و حالت گرده‌ای و کمرنگ‌تر از قبل بگیرد و کمی حالت خاکه قندی به خود بگیرد. اگر زعفران پودر شده پررنگ‌تر شد و آتشین‌تر به نظر رسید، احتمال تقلبی و رنگ شده بودن آن وجود دارد.
حواستان به برگه خرید باشد
در خرید اقلام مایع مانند روغن که بسته بندی تیره دارند برای مطمئن شدن از اینکه بطری نیمه و سرخالی نیست، آن را رو به نور بگیرید تا خط نهایی پر شدن، مشخص شود. این برای خرید شامپو، مایع‌های بهداشتی با بسته بندی تیره هم موثر است. موقع خرید از فروشگاه‌ها حتماً قبل از خروج، برگه خرید را بررسی کنید. گاهی خطای انسانی صندوقدار سبب می‌شود پول بیشتری از شما گرفته شود. گاهی برچسب کالا‌ها در قفسه و سیستم با هم مغایرت دارد. در حالیکه قیمت قفسه ملاک شما برای خرید بوده نه قیمت بالاتر سیستم. خجالت ندارد، شما حق خودتان را بررسی می‌کنید که ممکن است به هر دلیل خوشبینانه‌ای ضایع شده باشد. امکان احقاق حق بعد از خروج از فروشگاه به دلیل شبکه مالی سراسری که دارند یا وجود ندارد یا وقت گیر و آزاردهنده است.
ترکیب و وزن کشی خرید‌ها
برای خرید خوارکی‌هایی مانند ترشی، کنسرو سبزیجات و مربا دقت کنید فریب یکی، دو قطعه میوه درشت داخل بسته بندی را نخوریم. کنسرو، مربا و ترشی مرغوب و مقرون به صرفه باید ترکیبی یکدست از مواداولیه باشد تا فقط پول شهد و شورابه را نپردازیم. اگر از مراکز طبخ نان به خصوص از انواع فانتزی خرید می‌کنیم حتماً دقت کنیم تمام بسته یکدست باشد. برخی فروشنده‌ها برای اینکه ضرر نکنند از شگرد «ترکیب» استفاده می‌کنند. برای مثال رو و زیر یک بسته کلوچه را از نوع پخت روز می‌گذارند و میانی‌ها پخت قبل و کهنه هستند. به طور کلی اگر از مغازه‌ای برای اولین دفعه خرید می‌کنید یا می‌خواهید مِن بعد مدام خرید کنید، انصاف ترازویش را بسنجید. خریدهایتان را در خانه یا یک مغازه دیگر وزن کنید تا از انصاف کاسب مطمئن شوید. انگشت شمار مغازه دارانی با دستکاری ترازوی دیجیتال بین ۵۰ تا صدگرم، کم فروشی و نام دیگر فروشندگان منصف را هم بد می‌کنند.
سود خرید فلّه به شرط شناخت
موقع خرید برخی اقلام مانند چای و حبوبات اگر شناخت خوبی از کیفیت انواع و اقسام آن دارید، حتماً خرید فلّه‌ای را به بسته بندی ترجیح دهید، چون به هر حال در نوع بسته بندی شما در پرداخت هزینه‌هایی مانند بسته بندی، مالیات بر ارزش افزوده شرکت فروشنده و... سهیم می‌شوید. اگر شناخت خوبی ندارید همان خرید بسته بندی مناسب‌تر است، چون هر برند برای حفظ بازار و مشتریان خود سعی می‌کند کیفیتی نسبتاً مقبول ارائه دهد در صورتی که شناخت نداشته باشید در خرید نوع فلّه ممکن است کالایی بخرید که کیفیت لازم ندارد. درباره خرید فلّه حبوبات حواستان باشد موقع خرید، اقسام ریز اگرچه دیرپزتر، اما ارگانیک ترند و معمولاً کمی هم قیمت پایین تری دارند. حبوبات درشت، زودپز است و قیمت بالاتری دارند. بعضی فروشندگان این موضوع را رعایت نمی‌کنند، موقع خرید خودتان باید حواستان جمع باشد.
چای بخرید نه خاکه چای!
همیشه قبل از خرید فلّه چای؛ مقداری نمونه بگیرید در خانه دم کنید اگر مناسب بود، میزان بیشتر تهیه کنید. اگر فروشنده آشنا و مطمئن است که هیچ! اگر شناخت ندارید دقت کنید چای را از همان گونی و بسته که قبلاً نمونه اش را فروخته بود بکشد. بعضی و تاکید می‌کنیم معدود کسبه به هوای اینکه در انبار یا پشت دخل نمونه همان چای یا بسته بندی آماده اش را دارند، چای مرغوب را با خاکه چای‌های دیگر یا انواع کم کیفیت‌تر مخلوط می‌کنند.
موقع خرید دقت کنید رنگ چای خشک قبل از خرید نه باید زیاد سیاه و تیره باشد نه قهوه‌ای کدر، چای مرغوب معمولا قهوه‌ای مایل به مشکی است. انتهای بسته نباید خاکه چای زیاد باشد برخی فروشنده‌ها می‌گویند این خاکه طبیعی همان چای خشک است که در فرآیند بسته بندی یا زیر بار خرد شده است. در یک بسته یک کیلویی بین ده تا ۲۰ گرم خاکه و چوبه چای منطقی است بیش از آن نه! شما قرار است پول چای خوب را بپردازید پس حق شماست که یا چای خاکه دار نخرید یا بابتش تخفیف بگیرید.
در خرید شکر و قند اگر دنبال کیفیت هستید نمونه سفید با بافت مات و شیری بهتر است، چون غلظت مناسبی از شهد داشته و مصرف مقدار کمی از آن، شیرینی لازم را ایجاد می‌کند. قند و به خصوص شکری که دانه‌های بلور درشت با بافت شفاف شیشه‌ای داشته باشند که به اصطلاح دو طرف بافت آن قابل دید و شفاف باشد معمولاً کم شهد و کم شیرین‌تر است.
به عبارت ساده، به اندازه کافی خاصیت شیرین کنندگی ندارد و شهد کمتری برای تولید آن بکار رفته است. قیمت این نوع شکر و قند در بازار عمده فروشان معمولاً کمتر است. در برخی مغازه ها، اما معدود فروشندگانی که هوای جیب خودشان را دارند به هوای اینکه این قند و شکر، بافتی درشت و زیبا دارد از آن به عنوان «قند و شکر مجلسی» یاد می‌کنند و با قیمتی کمی بیشتر از انواع دیگر به فروش می‌رسانند! در صورتی که کاسبان منصفی هستند که موقع فروش به مشتری می‌گویند این نوع، کم شیرین‌تر است و با قیمت منصفانه به فروش می‌رسانند.
