دلیل، نشانه و درمان فشارخون بالا چیست و فشارخون نرمال چند است؟
فشارخون بالا در افراد مسن بیشتر بروز می‌کند. در بین افراد جوان هم فشارخون بالا در بین مردان شایع‌تر است.
یکی از علائم حیاتی بدن فشارخون است. فشارخون به مقداری خونی که به دیواره سرخرگ‌ها وارد می‌شود. برخی شرایط موجب تغییر در فشارخون می‌گردد.
زمانی که سرخرگ بزرگ می‌گردد، مشخصه استحکام عروق کاهش می‌یابد و عروق کوچک‌تر می‌شود و باعث تغییر در فشارخون می‌گردد.
فشارخون بالا منجر به مرگ می‌شود. برخی موارد فشارخون به دلیل فعالیت تغییر می‌کند و در زمان استراحت هم به حد نرمال خود می‌رسد؛ اما برخی در زمان استراحت هم مقدار فشارخون آن‌ها بالاتر از حد طبیعی است که برای همه افراد خطرناک است.
فشارخون بالا در افراد مسن بیشتر بروز می‌کند. در بین افراد جوان هم فشارخون بالا در بین مردان شایع‌تر است. برای سنجش و اندازه‌گیری فشارخون معمولاً دو عدد مثل 80/120 به دست می‌آید.
به عدد اول فشارخون سیستولی و عدد دوم هم فشارخون دیاستولی است. این اعداد فرایند کار قلب را در زمان استراحت و پمپاژ خون نشان می‌دهد.
انواع فشارخون
فشار مربوط به خونی که در قلب و سراسر بدن پمپاژ می‌گردد به‌اصطلاح فشارخون گفته می‌شود. فشارخون ثابت نیست و تحت هر شرایطی در بدن قابل‌تغییر است.
عواملی مثل تنفس، هیجان، ورزش و خواب روی میزان فشارخون تأثیر دارد. تغییر فشارخون عوارضی مثل آسیب رسیدن به قلب و مغز را به همراه دارد.
پزشک متخصص بعد از شناخت عواملی که باعث تغییر در فشارخون بدن با تغییر سبک زندگی و مصرف دارو فشارخون را کنترل می‌کند.
فشارخون نرمال
میزان فشارخون همواره در دو حالت ذکر می‌گردد:
- فشارخون درزمانی که قلب آرام است و به آن فشار دیاستولیک گفته می‌شود.
- فشارخون درزمانی که به خاطر فعالیتی قلب تپش بیشتری دارد را فشار سیستولیک گفته می‌شود.
جدول فشارخون نرمال در سنین مختلف به شرح ذیل است:
| گروه سنی | فشارخون سیستولیک | فشارخون دیاستولیک |
| کودکان (سن ۳ تا ۱۲ سال) | بین ۱۰۷ تا ۱۲۰ | بین ۶۹ تا ۸۰ |
| نوجوانان (گروه سنی ۱۳ تا ۱۹ سال) | بین ۱۰۵ تا ۱۲۰ | بین ۷۳ تا ۸۱ |
| برای گروه سنی ۲۰ تا ۲۴ سال | بین ۱۰۸ تا ۱۳۲ | بین ۷۵ تا ۸۳ |
| گروه سنی ۲۵ تا ۲۹ سال | بین ۱۰۹ تا ۱۳۳ | بین ۷۶ تا ۸۴ |
| گروه سنی ۳۰ تا ۳۴ سال | بین ۱۱۰ تا ۱۳۴ | بین ۷۷ تا ۸۵ |
| گروه سنی ۳۵ تا ۳۹ سال | بین ۱۱۱ تا ۱۳۵ | بین ۷۸ تا ۸۶ |
| گروه سنی ۴۰ تا ۴۴ سال | بین ۱۱۲ تا ۱۳۷ | بین ۷۹ تا ۸۷ |
| گروه سنی ۴۵ تا ۴۹ سال | بین ۱۱۵ تا ۱۳۹ | بین ۸۰ تا ۸۸ |
| گروه سنی ۵۰ سال به بالا | بین ۱۱۶ تا ۱۴۲ | بین ۸۱ تا ۸۹ |
فشارخون بالا
مقدار فشارخون در حالت طبیعی باید بین ۸۰ روی ۱۲۰ باشد. اگر مقدار فشارخون بین ۸۰ روی ۱۲۰ و ۸۹/۱۳۹ بود در این صورت فرد در حالت مبتلا شدن فشارخون بالا است.
فشارخون ۹۰ روی ۱۴۰ و بالاتر هم به این معنی است که فرد دچار بیماری فشارخون بالا است. عوارض فشارخون بالا شامل بروز بیماری‌های قلبی و عروقی، تصلب شرایین، آسیب به چشم و مغز، سکته مغزی است.
فشارخون بالا در بین افراد بالای ۴۵ سال بیشتر دیده می‌شود. در مردان هم بیشتر بروز پیدا می‌کند. در سن ۶۵ سال زنان بیشتر از آقایان دچار فشارخون بالا هستند.
عامل اصلی بروزفشارخون بالا سابقه خانوادگی است. حدود ۶۰ درصد از افرادی که دچار بیماری دیابت هستند، بیماری فشارخون بالا را تجربه کرده‌اند.
نتایج آمارها بر این اساس است که فشارخون بالا ریسک حمله قلبی و سکته مغزی را بالا می‌برد. عدم درمان به‌موقع عوارض جبران‌ناپذیری را به همراه دارد.
نشانه ها و علائم فشار خون بالا چیست
فشارخون پایین
برای اینکه متوجه فشارخون پایین بشویم باید نشانه‌های آن را بشناسید. نشانه فشارخون پایین یک سرگیجه معمولی است و گاهی هم فرد غش می‌کند.
فشارخون پایین گاهی می‌تواند جان فرد را تهدید کند. فشارخون پایین درزمانی است که مقدار آن کمتر از ۶۰ روی ۹۰ باشد. علت پایین بودن فشارخون از کمبود آب تا اختلالات پزشکی می‌تواند باشد.
برای درمان فشارخون ابتدا باید دلایل آن را تشخیص دهید. نشانه‌های که فشارخون پایین شامل سرگیجه، غش کردن، کاهش بینایی، حالت تهوع، عدم تمرکزمی باشد.
عواملی که باعث افت فشارخون می‌گردد شامل نارسایی قلبی، کم‌آبی شدید به دلیل مشکلات گوارشی مثل اسهال و استفراغ، واکنش به دارو یا الکل، از دست دادن خون از بدن، تغییر درجه حرارت بدن است.
علائم فشارخون
شناخت علائم تغییرات فشارخون می‌تواند مانع از بروز عوارض ناخوشایندی آن گردد. یکی از خطرناک‌ترین اتفاقات در مورد تغییرات فشارخون عدم آگاهی در مورد علائم آن است.
به نقل از دانشگاه میشیگان (umich) تقریباً یک‌سوم افرادی که بیماری فشارخون دارند، از آن بی‌خبر هستند. علائم فشارخون تا زمانی که تشدید نشود از خود نشانه‌ای ندارد. بهترین راه برای آگاهی از میزان فشارخون معاینه و چکاب منظم است.
اگر خانواده فردی از نزدیکان شما مشکل فشارخون دارد بررسی مرتب تغییرات فشارخون بسیار مهم و ضروری است.
علائم فشارخون بالا
علائم مربوط به افزایش و بالا رفتن فشارخون به موارد زیر می‌توان اشاره داشت:
- خستگی یا گیجی
- خون‌دماغ
- سردردهای شدید
- ضربان قلب نامنظم
- مشکلات بینایی
- درد قفسه سینه
- ایجاد اختلال در تنفس
- مشاهده خون در ادرار
- نبض زدن و احساس تپش در سینه، گردن یا گوش‌ها
علائم فشارخون پایین
فشارخون پایین ممکن است برای برخی نشانه‌ای از یک بیماری زمینه‌ای باشد، مخصوصاً اگر به‌صورت ناگهانی دچار فشارخون پایین گردد. علائم فشارخون پایین عبارت‌اند از:
- حالت تهوع و استفراغ
- احساس خستگی
- سرگیجه یا سبکی سر
- از حال رفتن وغش کردن
- عدم تمرکز و کاهش یادگیری
- کاهش بینایی
- ایجاد شوک
علت افت فشار خون چیست
علل و عوامل فشارخون
فشارخون به مقدار خونی که قلب آن را پمپ می‌کند بستگی دارد. گاهی شریان‌ها در برابر گردش خون از خود مقاومت نشان می‌دهند. هرچه قلب بیشتر فعالیت کند و خون را پمپ کند شریان‌ها باریک می‌شوند و فشارخون تغییر می‌کند.
عدد بالایی که در فشارخون نشان می‌دهد به نام فشارخون سیستولیک است که برابر است با مقدار انقباض شریان‌ها هنگامی‌که قلب پمپ می‌کند.
عدد پایینی فشارخون برابر است با فشار در شریان‌ها زمانی که قلب از حالت انقباض خارج‌شده است و به آن دیاستولیک گفته می‌شود. تغییرات در فشارخون و خروج از حالت نرمال باعث بروز بیماری‌ها و عوارضی مثل بیماری‌های قلبی می‌شود.
علل فشارخون بالا
فشارخون بالا دستخوش دلایل متفاوتی است که در ادامه آن‌ها را ذکر می‌کنیم:
- افزایش سن: با افزایش سن ریسک مبتلا شدن به فشارخون بالا هم بیشتر می‌شود. تا سن ۶۴ سالگی تعداد مردان که درگیر مشکلات فشارخون هستند کمتر از خانم‌ها است. افزایش سن خطر ابتلا به فشارخون بالا را افزایش می‌دهد. بیماری فشارخون بالا یک بیماری بزرگ‌سالی است اما کودکان هم ممکن است در معرض خطر باشند. در کودکان علت فشارخون بالا ممکن است مشکلات کلیوی یا قلبی و عروقی باشد و گاهی هم علت بیماری فشارخون در کودکان رژیم غذایی ناسالم، افزایش وزن و چاقی، عدم تحرک و ورزش باشد.
- نژاد: افزایش فشارخون در بین مردمان با نژاد آفریقایی نسبت به سفیدپوستان رایج‌تر است و حتی ممکن است در بین کودکان هم دیده شود.
- اضافه‌وزن یا چاقی: با توجه به میزان وزن جهت تأمین اکسیژن کافی و مواد مغذی به خون بیشتری نیاز است.
- عدم تحرک و فعالیت ورزشی: کسانی که ورزش نمی‌کنند ضربان قلب آن‌ها بیشتر است. در این صورت قلب فعالیت زیادی دارد. استعمال دخانیات و هرگونه توتون و تنباکو و نوشیدن الکل تأثیر روی افزایش فشارخون دارد.
- مصرف نمک به مقدار زیاد: اگر بیش‌ازحد نمک مصرف کنید باعث انباشته شدن مایعات در عروق می‌شود که درنتیجه باعث افزایش فشارخون می‌گردد.
- کاهش مقدار پتاسیم در رژیم غذایی: پتاسیم باعث ایجاد تعادل در فعالیت‌های داخل سلولی است. اگر به مقدار کافی پتاسیم دریافت نگردد باعث افزایش فشارخون می‌گردد.
- بیماری پیش‌زمینه‌ای برای ابتلا به بیماری فشارخون
- بارداری
- برخی بیماری‌های مزمن مثل بیماری کلیوی، اختلالات خواب، دیابت باعث افزایش فشارخون می‌گردد.
علل فشارخون پایین
فشارخون پایین در شرایط ذیل ممکن است بروز کند:
- دوران بارداری: با توجه به این گردش خون در دوران بارداری افزایش می‌یابد در برخی مواقع باعث افت فشار می‌شویم.
- داشتن اختلالات و مشکلات قلبی: مثل تپش قلب، مشکلات دریچه قلب و نارسایی قلب باعث کاهش فشارخون می‌گردد.
- اختلال در غدد درون‌ریز: مشکلات مربوط به تیروئید، قند خون پایین و نارسایی آدرنال منجر به فشارخون پای
- خشکی و کم‌آبی بدن: گاهی به دلیل ورزش شدید بدن دچار بی‌آبی می‌گردد و ضعف، سرگیجه و خستگی را به همراه دارد.
- از دست دادن خون: برخی مواقع ممکن است به دلایلی خون از بدن خارج شود که در این صورت کاهش میزان خون منجر به کاهش فشارخون می‌گردد.
- وجود عفونت شدید: گاهی فشارخون پایین در ادامه یک عفونت در بدن است که عوارض بسیار خطرناک به همراه دارد.
- تحریکات آلرژی شدید یا آنافیلاکسی: بدن ممکن است در مقابل یک نوع غذا، داروی خاص، نیش حشرات واکنش آلرژی نشان دهد. در ادامه این تحریکات آلرژی با عوارض مثل مشکلات تنفسی، کهیر، خارش، تورم گلو و افت فشارخون همراه است.
- عدم دریافت مقدار کافی مواد مغذی از طریق رژیم غذایی: کمبود ویتامین ب ۱۲، اسیدفولیک و آهن باعث بروز کم‌خونی و افت فشار می‌گردد.
راه‌های درمان فشارخون بالا و فشار پایین
برای درمان فشارخون بالا و فشارخون پایین از فراورده‌های دارویی مثل لوزارتان، دیلتیازم، املودیپین، اتنولول و… می‌توان استفاده کرد. ولی در بعضی مواقع خود این داروها دچار عارضه می‌کند.
به همین دلیل اکثر افراد مایل هستند که در ابتدا برای درمان از روش‌های دیگر مثل روش طب سنتی استفاده کنند. هدف از درمان فشارخون حفظ مقدار فشارخون در شرایط نرمال و کمتر از ۸۰ روی ۱۳۴ است.
درمان فشارخون بالا در منزل
هدف از درمان فشارخون بالا حفظ حالت نرمال فشارخون است. برای درمان خانگی بهتر است که روش‌های ذیل را بررسی نمایید:
- تغییر سبک و شیوه زندگی
- ترک مصرف دخانیات و سیگار
- در صورت چاق بودن بهتر است برای کاهش علائم فشارخون اقدام به کاهش وزن نماییم.
- پیگیری یک برنامه ورزشی منظم: داشتن برنامه ورزشی و پیگیری آن برای کاهش فشارخون مفید است. شما می‌توانید پیاده‌روی، دویدن، دوچرخه‌سواری و یا شنا ۴۵ دقیقه در روز انجام دهید و به نتایج کنترل فشارخون در سطح نرمان برسید.
- داشتن خواب کافی
- کاهش استرس
- کنترل منظم فشارخون با استفاده از دستگاه فشارسنج در منزل
- از مصرف الکل بپرهیزید.
- رعایت رژیم غذایی: استفاده از مواد غذایی کم‌سدیم و کم‌چربی، کاهش مصرف کافئین، کاهش مصرف نمک، مصرف غذاهای حاوی پتاسیم، خوردن میوه و سبزی‌ها، مصرف لبنیات کم‌چربی و گوشت بدون چربی.
- ازجمله این گیاهان در کاهش فشارخون مؤثر هستند شامل:
- سیر: از گذشته‌ها مصرف سیر برای رفع مشکلات قلبی و عروقی رایج بوده است. سیر باعث ریلکس کردن عضلات و عروق خونی می‌شود.
- کرفس: کرفس با تأثیر روی عملکرد کبد باعث کاهش فشارخون هم می‌گردد.
- جو دوسر: این گیاه به دلیل اینکه سرشار از فیبر است در کنترل کلسترول وچربی خون مؤثر است.
- گیاه بارهنگ یا اسفرزه: مصرف روزانه بین ۱۵ تا ۲۰ گرم در روز فشارخون را کاهش می‌دهد.
- عصاره گیاه سرده: مصرف عصاره این گیاه باعث کاهش فشارخون می‌گردد.
- مصرف انار: نتایج یک مطالعه و تأثیر آن در کاهش فشارخون مبنی بر این بود که مصرف یک لیوان آب انار در روز منجر به کاهش فشارخون می‌گردد.
- چای سبز و چای ترش ترش از گیاهان معروف در طب سنتی است که کمک به کاهش فشارخون می‌کند.
فشار خون بالا و درمان خانگی
درمان فشارخون پایین در طب سنتی
فشارخون پایین معمولاً نشانه‌ای از خود بروز نمی‌دهد و مگر در شرایط تشدید شده باشد. برای درمان فشارخون پایین باید دلیل ایجاد و بروز این عارضه مشخص گردد.
درنهایت هدف از درمان کنترل فشارخون در بازه نرمال است که در این شرایط با توجه به سن، سلامت بدن و نوع فشارخون پایین، می‌توانید برای درمان اقدام کنید. برای بالا بردن فشارخون می‌توانید از روش‌های ذیل استفاده نمود:
- افزایش میزان مصرف نمک خوراکی: اکثر مواقع توصیه می‌شود که نمک را در رژیم خود همراه داشته باشید زیرا سدیم باعث افزایش فشارخون می‌شود.
- مصرف آب فراوان و مایعات: مصرف آب باعث افزایش حجم خون و مانع از کم‌آبی بدن می‌شود.
- استفاده از جوراب‌های فشرده (واریس): این جوراب‌ها ساق بلند و جنس الاستیکی هستند که معمولاً مانع از جمع شدن خون در پاها می‌شود و علاوه بر آن باعث تسکین تورم و درد پا می‌گردد.
درمان دارویی فشارخون با قرص
برای درمان فشارخون داروهای زیادی داریم که هرکدام با توجه به شرایط بیمار توسط پزشک معالج بیمار توصیه می‌گردد. داروهایی مثل:
- (کلرتالیدون) Chlorthalidone
- (هیدروکلروتیازید) Hydrochlorothiazide
- (لیزینوپریل) Lisinopril
- (بنازپریل) Benazepril
- (کاپتوپریل) Captopril
- (کاندسارتان) Candesartan
- (لوزارتان) Losartan
- (آملودیپین) Amlodipine
- (دیلتیازم) Diltiazem
- (دوکسازوسین) Doxazosin
- (پرازوسین) Prazosin
- (کارودیلول) Carvedilol
- (لابتالول) Labetalol
- (آسبوتولول) Acebutolol
- (آتنولول) Atenolol
- (اسپیرونولاکتون یا آلداکتون) Spironolactone
- (اپرونون) Eplerenone
- (آلیسکیرن) Aliskiren
- (هیدرازین) Hydralazine
- (مینوکسیدیل) Minoxidil
- (گوآفاسین) Quanfacine
- (متیل دوپا) Methyldopa
فشارخون در بارداری
حالت طبیعی فشارخون و قند خون در دوران بارداری یک عامل مهم برای داشتن دوران بارداری سالم است.
اگر فشارخون از حالت طبیعی بیشتر گردد و همچنین وجود پروتئین در ادرار مادر منجر به بروز عارضه پره اکلامپسی می‌شود که هم برای مادر و هم برای جنین عوارض خطرناکی به همراه دارد.
ورم کردن ناگهانی دست‌وپا، فشارخون بالا و وجود پروتئین در ادرار از علائم پره اکلامپسی است و در صورت بروز حتماً به پزشک خود اطلاع دهید. پره اکلامپسی باعث تولد نوزاد نارس می‌گردد.
فشارخون نرمال در بارداری
در دوران بارداری از ماه ششم به بعد حجم خون مادر در حدود ۱.۵ لیتر افزایش دارد.
قلب برای پمپ کردن این حجم خون اضافه باید فعالیت بیشتری را داشته باشد و در این صورت دمای بدن از حالت طبیعی بیشتر می‌گردد.
برای اکسیژن‌رسانی به جنین و دفع مواد زائد از بدن حجم خون افزایش می‌یابد. برای انجام این فرایند هورمون پروژسترون دیواره رگ را شل می‌کند و فشارخون را در این شرایط کاهش می‌دهد.
این تغییرات در ماه آخر بارداری به حالت نرمال می‌رسد. اگر در دوران بارداری این افزایش فشارخون در چندین نوبت معاینه تغییر نداشت و بالا بود پزشک با دقت بیشتری به این مسئله می‌پردازد و گاهی توصیه برای دارو دارد. در دوران بارداری فشارخون نرمال نشان‌دهنده سلامت مادر و کودک است.
پزشک معالج با توجه به میزان و مقدار فشارخون عوارض احتمالی آن را بررسی می‌کنند. فشارخون طبیعی کمتر از ۸۰-۱۲۰ میلی‌متر جیوه است.
دستگاه فشارخون چیست
برای اندازه‌گیری فشارخون از دستگاه فشارسنج استفاده می‌شود. افرادی که سابقه فشارخون دارند بهتر است با استفاده از دستگاه فشارخون هرروز چک کنند. به این دلیل که تغییر فشارخون ممکن است که خطرات جبران‌ناپذیری به همراه داشته باشد. انواع دستگاه فشارخون عبارت‌اند از:
دستگاه فشارخون برای اندازه گیری فشار خون بالا
دستگاه فشارخون جیوه‌ای
مهم‌ترین استاندارد را دستگاه فشارخون جیوه‌ای دارد. طراحی این دستگاه به این شکل است که یک ستون شامل جیوه که مثل دماسنج فشار را نشان می‌دهد. احتمال خطا این دستگاه خیلی کم است.
در این نوع ستون جیوه فقط حرکت دارد و باید اعداد اطراف این ستون جیوه را بخوانید. امروز از این نوع دستگاه به دلیل سمی بودن جیوه مصرف کمتری دارند.
دستگاه فشارخون عقربه‌ای
این دستگاه شامل فنر و عقربه‌ای است که با استفاده از فشار هوا این عقربه روی صفحه مدرجی جابه‌جا می‌شود و مقدار فشارخون را نشان می‌دهد. جابه‌جایی این نوع دستگاه نسبت به نوع جیوه‌ای خیلی راحت‌تر است.
دستگاه فشارخون دیجیتال
دستگاه فشارسنج‌های دیجیتال دارای دو نوع بازویی و مچی است. ازنظر دقت و روایی نوع مچی آن گزینه قابل‌قبول‌تری است.
در برخی مواقع ممکن است که دستگاه دیجیتال فشارخون را صحیح نشان ندهد به همین دلیل استفاده از دستگاه فشارسنج جیوه‌ای بیشتر توصیه می‌شود.
