چالش‌های یک اختلال عصبی

 بیماری پارکینسون، یک اختلال پیش‌رونده سیستم عصبی است که ۹۰ درصد ابتلاء به این بیماری بدون علت است و با مرگ سلول‌های عصبی آغاز می‌شود و پیشرفت می‌کند. ۱۰ تا ۲۰ درصد علت این بیماری نیز خانوادگی و ژنتیکی بوده که ممکن است در پی آن، فرد با سن پایین به این بیماری مبتلا شود.

این بیماری اغلب در افراد سالمند ایجاد می‌شود؛ اما احتمال بروز آن در جوانان نیز وجود دارد. شیوع ابتلاء به پارکینسون در جهان به طور متوسط از ۱۰۰ تا ۲۰۰ نفر در هر صد هزار نفر جمعیت سالمند است که در افراد بالای ۶۰ سال از هر صد نفر، یک نفر مبتلا می‌شود؛ اما در ایران ابتلاء به این بیماری حدود ۱۴۰ نفر در هر صد هزار نفر است. این آمار به این معنا است که ایران جزو کشورهایی محسوب می‌شود که با شیوع متوسط رو به بالای پارکینسون مواجه است.

سالانه حدود ۶۰ هزار مورد جدید بیماری پارکینسون در ایالات‌متحده شناسایی می‌شود. علاوه بر علائم حرکتی، تغییر نحوه سخن گفتن، تغییرات صدا، از بین رفتن حالت طبیعی چهره، اختلال در جویدن و بلع، آبریزش دهان، افسردگی و عصبی بودن نیز برخی از علائم این بیماری محسوب می‌شود.

طبق آمار ارائه شده در بیست‌وپنجم بهمن‌ماه سال ۱۳۹۴، تعداد بیماران مبتلا به پارکینسون در استان اصفهان براساس تعداد مراجعه‌کنندگان به مطب پزشکان، حدود یک هزار و ۵۰۰ نفر تخمین زده شده است؛ در حالی که شاید بسیاری از بیماران به مراکز درمانی دسترسی نداشته باشند.

کاشت الکترود برای برطرف کردن علائم پارکینسون

طبق تحقیقات تغذیه، تحرک کافی، ورزش و عوامل محیطی نظیر آلودگی هوا در این بیماری نقش دارد و در عرصه موارد غذایی، مشخص شده که مصرف برخی از اقلام غذایی نظیر زردچوبه در پیشگیری از بیماری دخیل است. همچنین فلفل قرمز و سیاه، زعفران، میوه‌ها و سبزیجات نیز در پیشگیری از ابتلاء به بیماری پارکینسون نقش مؤثری دارد. استرس از مهم‌ترین عوامل بیماری پارکینسون است و به طور کلی، نه تنها در پارکینسون بلکه در اغلب بیماری‌ها موجب می‌شود بیماری‌های زمینه‌ای از کنترل خارج و تشدید شود.

در تاریخ چهاردهم فرودین‌ماه ۱۴۰۰، سرپرست تیم جراحی کاشت الکترود در بیمارستان فوق‌تخصصی شهید فکوری جویبار، به درمان بیماری پارکینسون به روش کاشت الکترود برای نخستین‌بار در شمال کشور و مازندران خبر داد. در این روش، الکترود داخل هسته‌های عمقی مغز قرار می‌گیرد و با وصل کردن آن به باتری که زیر پوست کاشته می‌شود، قسمت‌هایی از مغز تحریک و لرزش‌ها و علائم بیماری برطرف می‌شود.

از بین رفتن یک انتقال‌دهنده عصبی به نام دوپامین؛ علت بروز پارکینسون

فرشته اشتری متخصص مغز و اعصاب در گفت‌وگو با خبرنگار ایمنا، اظهار می‌کند: بیماری پارکینسون یک بیماری عصبی است که به علت از بین رفتن یک انتقال‌دهنده عصبی به نام دوپامین به وجود می‌آید. دوپامین حرکات کلی بدن را تنظیم می‌کند و با از بین رفتن آن، تنظیم کلی و نرم بودن حرکات بدن دچار اختلال می‌شود. در واقع این بیماری جزو بیماری‌های تحلیل‌رونده مغز است.

وی می‌افزاید: با از بین رفتن دوپامین، علائم و عوارضی در بدن پدید می‌آید که به صورت لرزش، خود را نشان می‌دهد و این حالت، موقع استراحت افراد بیشتر است. لرزش این بیماری، اغلب انگشت شصت افراد را درگیر می‌کند و حالتی مانند انداختن دانه‌های تسبیح ایجاد می‌شود که معمولاً از یک سمت بدن آغاز شده و پس از مدتی، سمت دیگر بدن را نیز درگیر می‌کند.

خشکی بدن در پی ابتلاء به پارکینسون

این متخصص مغز و اعصاب با بیان اینکه لرزش در کنار سایر علائم، اهمیت پیدا می‌کند و در ادامه به همراه لرزش، فرد شاهد کندی حرکات، خشکی کل بدن خود و حرکات آن است، ادامه می‌دهد: حرکات کل بدن نظیر پلک زدن و حرکاتی که فرد به صورت مداوم در صورت یا دست و پای خود ایجاد می‌کند، با ابتلاء به این بیماری کاهش پیدا می‌کند.

وی با بیان اینکه به اصطلاح گفته می‌شود صورت فرد حالتی شبیه به ماسک پیدا کرده، بی‌تحرک و بی‌احساس می‌شود، تصریح می‌کند: به آرامی سایر اختلالات نظیر اختلال در راه رفتن یا بلعیدن نیز آشکار می‌شود. فرد نمی‌تواند به خوبی حرکت کنند یا آب دهان خود را فرو ببرد و همین موضوع، منجر به آبریزش از دهان وی می‌شود.

اشتری اضافه می‌کند: به علت درگیر شدن عضلات بلع بیمار، فرد غذایی را که در حالت عادی در طول ۲۰ دقیقه به اتمام می‌رسانده است را در طول دو ساعت به اتمام می‌رساند و به طور کلی بیمار فعالیتی که یک فرد در حالت عادی در عرض چند دقیقه انجام می‌دهد را در عرض چند ساعت انجام می‌دهد.

برهم خوردن تعادل در مبتلایان به پارکینسون

وی با بیان اینکه حرکات بیماری به تدریج کندتر و کمتر می‌شود، هنگام قدم زدن قادر به بلند کردن پاهای خود نیست و به ناچار پای خود را روی زمین می‌کشد، خاطرنشان می‌کند: معمولاً این بیماران به تدریج حالتی خمیده رو به جلو پیدا می‌کنند که منجر به از دست رفتن و برهم خوردن تعادل آن‌ها می‌شود.

این متخصص مغز و اعصاب می‌گوید: مبتلایان به پارکینسون در نتیجه برهم خوردن تعادل، مرتباً زمین می‌خورند که این موضوع، می‌تواند منجر به شکسته شدن استخوان‌ها شود. سفتی شدیدی که در عضلات افراد بروز می‌کند، آن‌ها را ناتوان می‌کند و این حالت، روزبه‌روز بدتر می‌شود. بیماری پارکینسون به علت از دست رفتن سلول‌ها و بازسازی نشدن آن‌ها، پیشرفت می‌کند و علائم و عوارض آن ثابت نمی‌ماند.

اختلال در حافظه و فعالیت‌های شناختی مغز / تفاوت بیماری ‬پارکینسون و ام‌اس

وی با بیان اینکه بیماران مبتلا ممکن است به درجاتی برسند که حافظه و فعالیت‌های شناختی مغز آن‌ها نیز دچار اختلال شود، می‌گوید: لرزش در بیماری ام‌اس نیز دیده می‌شود، اما متفاوت با لرزش پدید آمده در بیماری پارکینسون است؛ همچنین نحوه تشخیص این دو بیماری نیز با یکدیگر تفاوت دارد.

اشتری با بیان اینکه بیماری پارکینسون برخلاف بیماری ام‌اس که در جوانان بیشتر بروز می‌کند، معمولاً در سنین بالاتر به وجود می‌آید، اظهار می‌کند: پارکینسون ممکن است در سنین جوانی نیز بروز کند، اما معمولاً در دهه پنج به بعد زندگی افراد پدید می‌آید و متعاقب بالاتر رفتن سن افراد، احتمال بروز این بیماری افزایش می‌یابد.

وی می‌افزاید: بیماری ام‌اس حالت رفت و برگشت دارد؛ به این معنا که ممکن است برخی از علائم به وجود آید، بهتر شود و دوباره عود کند؛ اما هنگامی که علائم بیماری پارکینسون شروع شود به آرامی بدتر می‌شود، به سمت بهتر شدن نمی‌رود یا به صورت حمله‌ای نیست؛ زیرا دوپامین در مغز به آرامی از بین می‌رود و در نتیجه علائم بیمار نیز بیشتر می‌شود.

این متخصص مغز و اعصاب با اشاره به کوچک شدن قسمت‌هایی از مغز در پی ابتلاء به پارکینسون، ادامه می‌دهد: در مراحل اولیه ابتلای فرد به این بیماری در ام‌آرآی و سیتی‌اسکن بیمار هیچ ضایعه‌ای دیده نمی‌شود و به تدریج با پیشرفت این بیماری، تنها قسمت‌های خاصی از مغز کوچک می‌شود.

وی با اشاره به علت عکس‌برداری از مغز مبتلایان به بیماری پارکینسون، تصریح می‌کند: علت گرفتن ام‌آرآی و سیتی‌اسکن از مبتلایان این بیماری، رد کردن علائم مشابه مشکلات دیگر نظیر سکته مغزی، ام‌اس یا تومورهای مغزی است.

تشخیص بیماری پارکینسون با معاینه و سنجش علائم بالینی

اشتری با بیان اینکه بیماری پارکینسون در هر دو جنسیت دیده می‌شود اما بروز آن در آقایان مقداری بیشتر از خانم‌ها است، اضافه می‌کند: بیماری پارکینسون علت کاملاً شناخته شده‌ای ندارد و به نظر می‌رسد عوامل محیطی و ژنتیک، در ایجاد این بیماری نقش داشته باشد.

این متخصص مغز و اعصاب با بیان اینکه ممکن است در صورت ابتلای یکی از اعضای خانواده به این بیماری، احتمال درگیری سایر اعضای خانواده نیز بیشتر شود، می‌گوید: این بیماری تحت عنوان یک بیماری ژنتیکی شناخته نشده که انتقال آن را از طریق ژن خاصی بدانیم؛ مگر درصد کمی که در آن‌ها ژن‌های خاصی پیدا شده است و معمولاً در افراد جوان‌تر بروز می‌کند.

وی با بیان اینکه گاهی امکان دارد برخورد با برخی سموم نیز منجر به شروع پارکینسون شود، تصریح می‌کند: به علت ناشناخته بودن علت ایجاد این بیماری، عامل پیشگیری کننده از ابتلاء به پارکینسون وجود ندارد و نمی‌توان گفت اگر علت آن را کنار بگذاریم، به این بیماری مبتلا نخواهیم شد.

دارو درمانی و جراحی برای بهبود علائم

اشتری با بیان اینکه بیماری پارکینسون جزو بیماری‌های تحلیل‌رونده مغزی است و سلول‌های سازنده دوپامین با سرعتی بیش از حد معمول از بین می‌رود، می‌افزاید: این بیماری درمان قطعی ندارد؛ اما با تجویز داروهای دارای ساختمان دوپامین برای بیماران، سعی می‌شود علائم بیمار تا حد امکان کنترل و کم شود تا بیمار بتواند سیر طبیعی زندگی خود را داشته باشد.

وی با بیان اینکه داروهایی تحت عنوان «لئوپال» برای بیماران مبتلا به بیماری پارکینسون تجویز می‌شود، ادامه می‌دهد: این داروها وارد مغز بیمار شده، تبدیل به دوپامین می‌شود و در نتیجه توان کنترل کمبود دوپامین در مغز بیمار را تا حد زیادی دارد.

عوارض افزایش دوز دارو بر بیماران

این متخصص مغز و اعصاب با بیان اینکه گاهی نمی‌توان دوز دارو را به علت عوارض آن افزایش داد، اظهار می‌کند: اوایل تجویز این دارو، تأثیر آن بر بیماران بسیار خوب است؛ اما به مرور زمان در نتیجه کاهش یافتن دوپامین مغز فرد، پزشک مجبور به افزایش دوز دارو شده، متعاقب آن عوارض دارو شروع می‌شود.

وی با بیان اینکه در درمان برخی از بیماران مبتلا به پارکینسون از روش جراحی استفاده می‌شود، اضافه می‌کند: با انجام جراحی مغز، محرکی در مغز بیمار جای‌گذاری می‌شود که می‌توان سلول‌های مغز را تحریک کند. بیمارانی که در پی عوارض این بیماری ناتوان شده‌اند، با جراحی بهتر می‌شوند.

اشتری با بیان اینکه تزریق برخی از مواد نیز برای بهبود این بیماری کمک کننده است، می‌گوید: این بیماری درمان قطعی ندارد؛ اما با این حال دارودرمانی و جراحی می‌تواند علائم فرد مبتلا به پارکینسون را مقداری بهبود ببخشد تا عملکرد بهتری داشته باشد.

لزوم ورزش و رژیم غذایی سالم در بیماران پارکینسون

وی با بیان اینکه سعی بر انجام ورزش‌های ساده نظیر نرمش یا پیاده‌روی به بیماران توصیه می‌شود و این اقدامات به بهبود وضعیت عضلات و استخوان‌های بیماران می‌انجامد، ادامه می‌دهد: این بیماری خشکی بدن را به همراه دارد و با بی‌حرکت ماندن بیمار، خشکی بدن او بیشتر خواهد شد.

این متخصص مغز و اعصاب با بیان اینکه بهتر است بیماران مبتلا به پارکینسون رژیم غذایی سالمی داشته باشند، می‌افزاید: رژیم‌های کم‌نمک و کم‌چرب، مصرف سبزیجات و میوه‌جات نیز به بیماران توصیه می‌شود؛ زیرا کمک کننده بهبود وضعیت بیمار هستند. به علت اینکه سن بیشتر افراد مبتلا به این بیماری بیش از ۶۰ سال است و احتمال سکته نیز وجود دارد، قصد بر جلوگیری از سایر عللی است که می‌توانند زمینه ناتوانی هرچه بیشتر فرد را ایجاد کنند.

وی با بیان اینکه مصرف مواد پروتئینی همراه با دارو منجر به کم اثر شدن دارو می‌شود، خاطرنشان می‌کند: به بیماران توصیه می‌شود همزمان با مصرف داروی خود مواد غذایی پر پروتئین مصرف نکنند تا جذب دارو بهتر صورت گیرد.