تفاوت بین شمع های مسی، ایریدیوم و پلاتینیوم چیست؟

اساس کار موتورهای احتراق جرقه‌ای (SI: Spark Ignition) جرقه زدن شمع (Spark Plug) در مخلوط پرفشار سوخت و هوا (Air-Fuel Mixture) است و در اثر این جرقه، انرژی سوخت تزریق شده آزاد می شود و موتور توان تولید می کند. به همین دلیل، شمع یکی از مهم ترین بخش های عملکرد موتور محسوب می شود و بهتر است در زمان مناسب بازدید شود و در صورت نیاز تعویض شود.

اما می دانیم که انواع مختلف شمع در بازار وجود دارد و هر کدام از آن ها مخصوص موتورهای خاصی است. برای مثال، برخی از موتورها به شمع های پایه بلند نیاز دارند و برخی دیگر شمع های پایه کوتاه.

از طرفی دیگر، در کنار اندازه شمع ها، فلز سازنده الکترود آن ها نیز در عملکرد آن ها تأثیرگذار است و می تواند در قیمت و میزان کارکرد آن ها نیز مؤثر باشد. به طور کلی، بیش تر از سه فلز مس (Copper)، پلاتینیوم (Platinum) و ایریدیوم (Iridium) در ساخت قسمت جرقه زنی شمع یا الکترود استفاده می شود و هر کدام از این فلزها دارای ویژگی هایی هستند که باعث اختلاف در قیمت، میزان کارکرد و عملکرد شمع ها می شود.

شمع های مسی (Copper Spark Plug) چه ویژگی هایی دارند؟

مس یکی فلزاتی است که رسانایی الکتریکی و گرمایی خوبی دارد و همین ویژگی آن باعث شده است از آن در شمع خودرو استفاده شود. برخلاف رسانایی خوب، مس دارای دمای ذوب پایینی است و به همین دلیل از یک لایه آلیاژ نیکل به عنوان پوشش بر روی آن استفاده می شود تا از ذوب شدن آن جلوگیری کند. مقاومت آلیاژ نیکل در برابر خوردگی پایین است و به همین دلیل شمع های مسی باید در حدود هر ۲۵ هزار کیلومتر تعویض شوند.

از ویژگی های مهم شمع های مسی می توان به این اشاره کرد که در دمای پایین تری نسبت به دیگر شمع ها کار می کنند و از آن ها بیش تر در خودروهای قدیمی که سیستم تقسیم برق آن ها با چکش برق یا دلکو بود استفاده می شد. امروز تقریباً به کارگیری شمع مسی در خودروها منسوخ شده است و کم تر پیش می آید از این شمع ها در خودروهای جدید استفاده شود.

مزایا و معایب شمع های مسی

مزایا

کار کردن در دمای پایین

قیمت پایین

معایب

عمر کوتاه

عملکرد ضعیف تر نسبت به شمع های پلاتینیوم و ایریدیوم

شمع های پلاتینیوم (Platinum Spark Plug) چه ویژگی هایی دارند؟

نوع دیگری از شمع ها که در آن ها از فلز پلاتینیوم استفاده می شود نیز وجود دارند که نسبت به شمع های مسی به روزتر هستند و کاربرد گسترده تری دارند. فلز پلاتینیوم نسبت به نیکل دارای مقاومت و دمای ذوب بالاتری است و همین مقاومت بالا باعث می شود لبه های الکترود در مدت زمان بیش تری تیز بمانند و عمر شمع های پلاتینیومی از شمع های مسی بیش تر شود.

شمع های پلاتینیومی را می توان در دو نوع تک پلاتین و دو پلاتین در بازار پیدا کرد که نوع دو پلاتینه نسبت به تک پلاتین بهتر عمل می کند و می تواند مخلوط سوخت و هوا را بهتر مشتعل کند. در شمع های دوپلاتینه از دو زائده به جای یک زائده برای الکترود استفاده می شود و این تغییر باعث عملکرد بهتر سیستم جرقه زنی می شود.

به طور کلی، در بسیاری از خودروهای انژکتوری جدید که سیستم تقسیم برق دلکو در آن ها حذف شده است از شمع های پلاتینیومی استفاده می شود و هنگام تعویض شمع باید به این نکته توجه شود که شمعی با کیفیت پایین تر از نوع پیشنهاد شده توسط شرکت سازنده استفاده نشود.

مزایا و معایب شمع های پلاتینیوم

مزایا

کار کردن در دمای مشخص در هر دور موتور

عمر طولانی تر نسبت به شمع های مسی (تعویض در هر ۳۰ هزار کیلومتر)

جلوگیری از انباشته شدن دوده

معایب

قیمت بالا

عملکرد ضعیف تر نسبت به شمع های ایریدیوم

شمع های ایریدیوم (Iridium Spark Plug) چه ویژگی هایی دارند؟

یکی از مقاوم ترین فلزها که مانند طلا واکنش پذیری پایینی دارد ایریدیوم است. این فلزِ به شدت چگال دارای دمای ذوبی حدود ۷۰۰ درجه بالاتر از پلاتینیوم است، اما به دلیل ترد بودن نمی توان از ایریدیوم خالص در شمع خودروها استفاده کرد. با توجه به ترد بودن فلز ایریدیوم و همچنین کارایی خوب پلاتینیوم در شمع ها، طراحان نتیجه گرفتند آلیاژی از ترکیب دو فلز ایریدیوم و پلاتینیوم بسازند که در مقابل خوردگی بسیار مقاوم است و از آن در شمع ها استفاده کنند.

رسانایی الکتریکی الکترود مرکزی شمع های ایریدیوم نسبت به شمع های پلاتینیوم (چه تک و چه دوبل) و مسی بسیار بیش تر است و همین قضیه موجب می شود بازده جرقه زنی شمع بیش تر شود.

مزایا و معایب شمع های ایریدیوم

مزایا

بهبود عملکرد موتور نسبت به به‌کارگیری شمع های مسی یا پلاتینیوم

عمر طولانی تر (حدود ۲۵ درصد بیش تر) نسبت به شمع های پلاتینیوم

کاهش آلاینده های موتور به دلیل احتراق بهتر و کامل تر مخلوط سوخت و هوا

ولتاژ مورد نیاز کم تر برای عملکرد شمع های ایریدیوم نسبت به دیگر شمع ها

معایب

قیمت بالا

شمع مناسب هر خودرو چیست؟

در دفترچه راهنمای هر خودرو شمع مناسب آن نوشته شده و بهتر است از همان شمع برای موتور خودروی‌تان استفاده کنید، اما در صورتی که، قصد تغییر در نوع شمع را دارید باید از شمع بهتری نسبت به شمع پیشنهادی توسط شرکت سازنده استفاده کنید. برای مثال، اگر شمع خودروی شما پلاتینیوم بود، نباید به عنوان جایگزین از شمع مسی استفاده کنید، بلکه باید از شمع ایریدیوم استفاده کنید.

عمر مفید هر کدام از شمع های مسی، پلاتینیوم و ایریدیوم چند هزار کیلومتر است؟

عمر مفید هر شمع را نمی توان به طور دقیق گفت و شرایط زیادی می تواند در میزان کارکرد شمع ها تأثیرگذار باشد که به نوع رانندگی، مسیر های عبوری، میزانی که موتور تحت فشار قرار می گیرد و… بستگی دارد. بهترین راه برای تشخیص سلامت شمع ها این است که در هر سرویس دوره ای که حدود هر ۵۰۰۰ کیلومتر انجام می شود، شمع ها نیز چک شود و در صورت نیاز تعویض گردند.

4