مدت زمان استفاده از موبایل و تبلت برای کودکان چقدر باید باشد؟
با پیشرفت فناوری در عصر جدید و وابستگی دوچندان به ابزار الکترونیک، قرار گرفتن در معرض انواع صفحه نمایش اجتناب‌ناپذیر شده است
در این میان، پدیدار شدن همه‌گیری ویروس کووید-۱۹ و مجازی شدن روند آموزش و سایر فعالیت‌های حرفه‌ای، میزان استفاده از وسایل الکترونیک و صفحه نمایش‌ها را بیشتر از قبل کرد. در میان مصرف‌کنندگان دائمی صفحه نمایش‌ها، آمار چشم‌گیر کودکان نگرانی بسیاری از والدین را برانگیخته است.
والدین معمولا در رابطه با تنظیم مدت زمان استفاده از صفحه نمایش‌ها برای کودکان به مشکل برمی‌خورند. بعضی از متخصصان بر این باور هستند که کودکان تا جای ممکن نباید در معرض صفحه نمایش‌ها قرار بگیرند، اما گروهی دیگر معتقدند که استفادهی محدود از آن‌ها منعی ندارد. واقعیت این است که استفادهی کودکان از صفحه نمایش‌ها می‌تواند نتایج سودمندی را هم به دنبال داشته باشد. امروزه برنامه‌های زیادی برای بهبود سطح خواندن، نوشتن و درک مفاهیم کودکان موجود هستند که فقط با قرار گرفتن در معرض صفحه نمایش‌ها به صورت مستمر قابل استفاده‌اند.
آیا مدت زمان مشخصی برای استفادهی کودکان از صفحه نمایش‌ها وجود دارد؟
انجمن متخصصان کودک آمریکا اخیرا یافته‌های علمی بسیاری را در رابطه با مدت زمان استفاده از صفحه نمایش‌ها برای کودکان منتشر کرده است. طبق پژوهش‌های صورت گرفته، این مدت زمان در سنین مختلف متفاوت است. در ادامه، توصیه‌ی متخصصان در هر بازه‌ی سنی ارائه شده است.
- کودکان ۱۸ ماهه یا کوچک‌تر: این کودکان تا جای ممکن نباید در معرض هیچکدام از انواع صفحه نمایش قرار بگیرند. با این وجود، استفادهی بسیار محدود از تلفن‌های همراه برای برقراری تماس ویدیویی با کسانی که کودکان به آن‌ها وابستگی عاطفی دارند منعی ندارد.
- کودکان ۱۸ ماهه تا ۲ ساله: استفادهی محدود از صفحه نمایش‌ها با اهداف آموزشی مشکلی ندارد. توجه داشته باشید که کودکان در این بازه‌ی سنی نباید به تنهایی در معرض صفحه نمایش‌ها قرار بگیرند. نظارت والدین یا بزرگ‌ترها بر میزان استفادهی کودکان از وسایل الکترونیکی ضروری است.
- کودکان ۲ تا ۵ ساله: با نظارت بزرگ‌ترها، استفادهی یک ساعته از صفحه نمایش‌ها در طول روز کافی است.
- کودکان ۶ تا ۸ ساله: در این بازه‌ی سنی، کودکان می‌توانند مدت زمان بیشتری را به استفاده از صفحه نمایش‌ها بگذرانند. با این حال، بزرگ‌ترها باید زمان مشخصی را به استفاده از وسایل الکترونیکی اختصاص دهند و از رسیدگی کامل به ابعاد دیگر زندگی کودکان اطمینان حاصل کنند. نکته‌ی قابل توجه در رابطه با استفاده از صفحه نمایش‌ها در این بازه‌ی سنی این است که احتمال اعتیاد به استفاده از وسایل الکترونیکی به شدت بالا است، بنابراین احتیاط دوچندان واجب است. به خاطر داشته باشید که استفادهی بی‌رویه از صفحه نمایش‌ها می‌تواند به حافظه و تکامل گفتاری و رفتاری کودکان آسیب‌های جدی وارد کند.
استفادهی بی‌رویه از صفحه نمایش‌ها چه ابعادی از تکامل کودکان را تحت تأثیر قرار می‌دهد؟
استفادهی کنترل‌نشده از صفحه نمایش‌ها، علاوه‌بر بیگانه کردن کودکان با محیط اطراف و خانواده، می‌تواند آسیب‌های جبران‌ناپذیری به ابعاد مختلف تکامل ذهنی و روانی کودکان وارد کند. در ادامه، این ابعاد به طور مختصر شرح داده شده‌اند.
- تکامل گفتاری: یکی از مهم‌ترین ابعاد تکاملی ذهن کودکان، تکامل گفتاری است که به آن‌ها اجازه می‌دهد نیازهایشان را به شکل کلامی ابراز کنند. این نوع تکامل به طور مستقیم با توانایی ابراز احساس‌ها به صورت فیزیکی مرتبط است. پیش از کسب توانایی کلامی، کودکان باید بتوانند نیازهایشان را با تکان دادن دست‌ها، اشاره کردن و برقراری ارتباط چشمی برطرف کنند. استفادهی بی‌رویه از صفحه نمایش‌ها، روی این بعد از تکامل تأثیر بسیار منفی می‌گذارد.
- تکامل خوانداری: این نوع تکامل به کسب توانایی خواندن واژگان و تکرار کردن آن‌ها اشاره دارد. این بعد از تکامل نسبت به تکامل گفتاری پیچیدگی بیشتری دارد. به عبارتی، تکامل گفتاری سالم پیش‌نیازی اساسی برای طی کردن مراحل تکامل خوانداری محسوب می‌شود. در صورت استفادهی کنترل‌نشده از صفحه نمایش‌ها، تکامل خوانداری با مشکل‌های اساسی مواجه می‌شود، چراکه این نوع تکامل به برقراری ارتباط چهره‌به‌چهره وابسته است و استفاده از صفحه نمایش‌ها فرصت برقراری این نوع ارتباط با کاهش می‌دهد.
- تکامل زبان بیانی: پایه‌های تکامل زبان بیانی بر اساس برقراری ارتباط مؤثر و صمیمانه‌ی کودکان با والدین و بزرگ‌ترها بنا شده است. مهم‌ترین وجهه‌ی این تکامل این است که کودکان فرصت برقراری ارتباط مستقیم با بزرگ‌ترها را داشته باشند. کودکان باید بتوانند با دیگران ارتباط برقرار کنند و از طریق آزمایش و خطا و تقلید رفتارهای آن‌ها، شیوه‌های برقراری ارتباط مؤثر را فرا بگیرند. اگر مدت زمان استفاده از صفحه نمایش‌ها کنترل نشود، کودکان موقعیتی برای آزمایش و خطا پیدا نمی‌کنند و در مراحل بعدی تکامل دچار مشکل‌های اساسی می‌شوند.
به علاوه، مطالعه‌های علمی نشان داده‌اند که قرار گرفتن در معرض صفحه نمایش‌ها به مدت طولانی، توانایی کتاب خواندن کودکان را به میزان قابل‌توجهی نسبت به هم‌سالانشان کاهش می‌دهد. استفادهی کنترل‌نشده از صفحه نمایش‌ها همچنین با کاهش میزان توجه، بروز پرخاشگری در کودکان، افزایش احتمال ابتلا به افسردگی و اختلال اضطراب در سنین بالاتر و به تعویق افتادن زمان زبان باز کردن کودکان رابطه‌ی مستقیم دارد.
۳ راهکار برای کنترل مدت زمان استفاده از صفحه نمایش‌ها توسط کودکان
گاهی دغدغه‌ها و دل‌مشغولی‌های بسیار والدین آن‌ها را مجاب می‌کند تا کودکان‌شان را در معرض صفحه نمایش‌های مختلف قرار دهند. در این مواقع، باید راهکارهایی برای کنترل مدت زمان استفاده از آن‌ها بیندیشید. در ادامه، ۳ راهکار کارآمد برای این منظور آورده شده است.
۱. وعده‌های غذایی را با حضور تمام اعضای خانواده و بدون دخالت وسایل الکترونیکی صرف کنید
صرف کردن وعده‌های غذایی با حضور تمام اعضای خانواده مزایای بسیاری دارد که مهم‌ترین آن، تقویت روابط عاطفی میان اعضا و کاهش وابستگی به عوامل خارجی است. صرف غذا به دور از عوامل الکترونیکی پرت‌کننده‌ی حواس برای افراد از همه‌ی سنین توصیه می‌شود، اما اهمیت آن برای کودکان دوچندان است. اگر کودکان در مراحل تکامل گفتاری یا خوانداری قرار دارند، زمان صرف وعده‌های غذایی را به صحبت کردن و برقراری ارتباط مؤثر با آن‌ها اختصاص دهید. به خاطر داشته باشید که ارتباط مستقیم والدین با کودکان، روند پردازش کلامی در مغز آن‌ها را روان‌تر می‌کند.
۲. روی تماشای تلویزیون نظارت داشته باشید
سعی کنید تا جای ممکن کودکان را در تماشای تلویزیون همراهی کنید. رعایت این اصل مخصوصا در رابطه با کودکان زیر ۵ سال ضروری است. همراهی کودکان در تماشای تلویزیون و استفاده از صفحه نمایش‌ها، به آن‌ها نشان می‌دهد که این کار سرگرمی بیش نیست و نباید در انجام آن زیاده‌روی کرد. پس از اتمام زمان تماشای تلویزیون، از کودکان بخواهید تلویزیون را خاموش کنند. اینگونه به آن‌ها نشان می‌دهید که در استفاده از صفحه نمایش‌ها و تماشای برنامه‌های موردعلاقه‌شان نقشی فعال ایفا می‌کنند و حق اعمال نظر دارند.
۳. به هنگام خواب، از انواع صفحه نمایش دوری کنید
اتاق خواب محلی برای استراحت و ریلکس کردن پس از پشت سر گذاشتن روزی پرمشغله است. سعی کنید به عنوان والدین، الگوی خوبی برای تثبیت عادت‌های درست باشید و به هنگام خوابیدن از صفحه نمایش‌ها استفاده نکنید. در همین راستا، تا قبل از ۵ سالگی، کودکان را در معرض صفحه نمایش‌های گوشی‌های موبایل و تبلت‌ها قرار ندهید. به خاطر داشته باشید که دسترسی آسان کودکان به این وسایل الکترونیکی باعث می‌شود که بعدها هنگام ترک عادت بدخلقی کنند.
مرور کلی
برقراری قوانین به شدت سخت‌گیرانه در رابطه با استفاده از صفحه نمایش‌های مختلف واقع‌گرایانه نیست. اما، با استمرار و تلاش برای حذف عادت‌های مخرب، می‌توان میزان استفاده از آن‌ها را تا حد قابل‌توجهی کاهش داد. کودکان زیر ۸ سال مدام در حال یادگیری مطالب جدید و طی کردن مراحل تکامل هستند که ذهن آن‌ها را برای زندگی در آینده آماده می‌کنند. به همین دلیل، قرار گرفتن در معرض انواع صفحه نمایش می‌تواند روند تکامل آن‌ها را با مشکل‌های بسیاری مواجه کند. سعی کنید روی میزان استفادهی کودکان از وسایل الکترونیکی نظارت مستقیم داشته باشید و جلوی بروز عادت‌های مخرب را بگیرید.
