حسرت چیست؟ چطور با آن کنار بیاییم؟
زندگی پر از تصمیم‌ها و مسیرهای انتخاب‌‌نشده است، بنابراین جای تعجب نیست که گاهی به‌خاطر تصمیم‌هایی که گرفته‌ایم یا نگرفته‌ایم حسرت بخوریم. حسرت می‌تواند احساسی فوق‌العاده دردناک باشد. این احساس دردناک معمولا ناشی از احساس گناه، ناامیدی یا پشیمانی بابت چیزهایی است که در گذشته رخ داده‌اند و می‌توانند تأثیر قدرتمندی بر زندگی امروز ما داشته باشند. مشکل این است که وقتی از انتخاب‌ها یا اشتباهات گذشته احساس پشیمانی می‌کنیم، به‌راحتی لذت بردن از زندگی در لحظه حال را از دست می‌دهیم. در این مقاله درباره قدرت حسرت خوردن، عواملی که باعث ایجاد آن می‌شوند و کارهایی خواهیم گفت که برای مقابله با آن می‌توانید انجام بدهید.
حسرت چیست؟
حسرت احساسی آزاردهنده بر مبنای این باور است که برخی از رویدادهای گذشته را می‌توان تغییر داد تا نتیجه مطلوب‌تری به دست آورد. حسرتخوردن فقط این نیست که آرزو کنیم کاش وقایع به‌گونه‌ای دیگر رخ می‌دادند، بلکه می‌تواند شامل سرزنش خود و حتی احساس گناه باشد.
دلیل آزاردهنده‌بودن احساس حسرت این است که مدام فکر می‌کنید با انجام کار دیگر یا گرفتن تصمیم دیگری می‌توانستید به‌گونه‌ای عمل کنید که اتفاق خوبی بیفتد یا از اتفاقی ناگوار جلوگیری کنید.
ویژگی‌های حسرت
- بر گذشته تمرکز می‌کند؛
- احساسی منفی و آزاردهنده است؛
- منجر به مقایسه‌های آسیب‌زننده می‌شود؛
- اغلب شامل سرزنش خود است.
حسرت خوردن احساسی ناراحت‌کننده است، اما برخی کارشناسان معتقدند اگر به‌خوبی با آن کنار بیایید و اجازه دهید به شما برای انتخاب بهتر در آینده کمک کند، می‌تواند تأثیر مثبت نیز داشته باشد.
«نه به حسرت خوردن» برای بسیاری از افراد به شعاری محبوب تبدیل شده است که نشان می‌دهد حسرت خوردن اتلاف وقت و انرژی است. این نگرش به نوعی جهان‌بینی تبدیل شده که در فرهنگ عامه تکرار شده است و بسیاری از افراد معروف آن را تبلیغ می‌کنند.
به‌گفته دانیل پینک، روان‌شناس و نویسنده کتاب «قدرت حسرت»، حسرت خوردن نه‌تنها کاملا طبیعی است، بلکه می‌تواند رفتاری سالم هم باشد. او معتقد است حسرت خوردن می‌تواند همچون منبع اطلاعات ارزشمندی به کار رود و هنگامی که به‌خوبی از آن استفاده شود، می‌تواند شما را راهنمایی کند، به شما انگیزه بدهد و الهام‌بخش شما برای انتخاب‌های بهتر در آینده باشد.
چه چیزی باعث حسرت خوردن می‌شود؟
هر وقت از شما خواسته شود تصمیمی بگیرید، در واقع فرصتی برای حسرت خوردن هم به وجود می‌آید. در این شرایط مدام از خودتان می‌پرسید:
- تصمیم درستی گرفتم؟
- اوضاع می‌توانست بهتر از این باشد؟
- اگر تصمیم دیگری می‌گرفتم، الان خوشحال‌تر بودم؟
اگر فرصت تصمیم‌گیری گذشته است یا تا حد زیادی تحت‌تأثیر نیروهای خارجی قرار گرفته، احتمال دارد که کمتر بابت اتفاقات گذشته احساس پشیمانی کنید. مثلا اگر کالایی را خریده‌اید و می‌دانید که نمی‌توانید آن را پس بدهید، کمتر احتمال دارد از خریدتان پشیمان شوید.
زمانی که فرصت‌های بیشتری برای تغییر عقیده خود دارید، مثلا وقتی می‌دانید می‌توانید چیزی را تغییر بدهید و گزینه متفاوتی را انتخاب کنید، به‌احتمال زیاد آرزو می‌کنید که کاش انتخاب دیگری داشتید. محققان این حالت را «اصل فرصت» می‌نامند که نشان می‌دهد فرصت بیشتر منجر به حسرتخوردن بیشتر می‌شود.
به‌گفته محققان، افراد ناخودآگاه بسیاری از حسرت‌های روزانه زندگی را سرکوب یا تحریف می‌کنند و حتی متوجه نمی‌شوند که چنین اتفاقی افتاده است.
مردم بیشتر به‌خاطر چه چیزهایی حسرت می‌خورند؟
پژوهشی در سال ۲۰۰۸ نشان می‌دهد که ۶ مورد از متداول‌ترین حسرت‌ها در این حوزه‌ها هستند:
- تحصیلی؛
- شغلی؛
- روابط عاطفی؛
- فرزندپروری؛
- اوقات فراغت.
جالب است مردم بیشتر به خاطر کارهایی حسرت می‌خورند که انجام نداده‌اند نه کارهایی که انجام داده‌اند. دلیلش این است که ما عواقب کارهایی را که انجام داده‌ایم می‌بینیم، اما کارهای نکرده را فرصت‌های هدررفته تلقی می‌کنیم.
تأثیرات حسرت خوردن
حسرت خوردن می‌تواند تأثیرات بسیاری بر جسم و ذهن شما داشته باشد. این احساس آزاردهنده می‌تواند منجر به چنین علائمی شود:
- تنش عضلانی؛
- اختلالات خواب؛
- تغییر وضع اشتها؛
- سردرد؛
- درد عضلانی؛
- درد مفاصل؛
- استرس مزمن.
مطالعات نشان داده‌اند که نشخوار مدام حسرت‌ها می‌تواند خطر مشکلات زیر را افزایش بدهد:
- مشکلات تنفسی؛
- درد قفسه سینه؛
- اضطراب؛
- افسردگی؛
- اعتمادبه‌نفس ضعیف؛
- درماندگی؛
- احساس ناامیدی.
ترس از حسرت خوردن در آینده نیز می‌تواند بر رفتار شما تأثیر بگذارد. پشیمانی پیش‌بینی‌شده یا باور به اینکه در آینده از چیزی پشیمان خواهید شد یا به خاطر آن حسرت خواهید خورد نیز می‌تواند در ریسک‌پذیری و رفتارهای مرتبط با سلامتی که امروز انجام می‌دهید نقش داشته باشد. وقتی افراد فکر می‌کنند انجام کاری منجر به حسرت یا پشیمانی در آینده خواهد شد، احتمال کمتری دارد که درگیر رفتارهای مخاطره‌آمیز شوند.
نکاتی برای کنارآمدن با حسرت
درست است که گاهی نمی‌توانید از حسرت خوردن اجتناب کنید، اما خبر خوب این است که با اقداماتی می‌توانید این احساس را به حداقل برسانید و آن را به فرصتی برای رشد و تغییر تبدیل کنید.
حسرت اغلب احساسی منفی تلقی می‌شود، اما گاهی می‌تواند مانند نیرویی مثبت در زندگی شما عمل کند. مثلا حسرت خوردن می‌تواند انگیزه‌دهنده باشد و شما را به غلبه بر اشتباهات گذشته یا اقدامی برای اصلاح آنها تشویق کند. تحقیقات نشان داده‌اند که هم حسرت تجربه‌شده و هم حسرت پیش‌بینی‌شده می‌توانند بر تصمیمات آینده شما اثر بگذارند.
۱. خودپذیری را تمرین کنید
تصدیق و پذیرش احساسات‌تان قدمی لازم و ضروری برای مقابله با حسرت خوردن است. وقتی خودتان و احساسات‌تان را بپذیرید، می‌توانید تشخیص بدهید که ارزش شما با اشتباهات یا شکست‌هایتان تعیین نمی‌شود. پذیرفتن خود و احساسات‌تان به این معنا نیست که نمی‌خواهید چیزی را تغییر دهید یا بهتر انجام دهید و فقط به این معنی است که شما می‌توانید تشخیص بدهید همیشه در حال یادگیری، تغییر و رشد هستید. به خودتان یادآوری کنید که رویدادهای گذشته آینده شما را تعیین نمی‌کنند و شما می‌توانید در آینده انتخاب‌های بهتری داشته باشید.
۲. خودتان را ببخشید
حسرت خوردن یکی از مؤلفه‌های احساس گناه و سرزنش خودتان است، پس یافتن راه‌هایی برای بخشیدن خودتان می‌تواند به تسکین برخی از احساسات منفی مرتبط با آن کمک کند. پذیرش اشتباهات خود بخشی از این فرایند است، اما بخشیدن خودتان هم به همان اندازه مهم است. به‌جای اینکه خود را به‌خاطر اشتباهات‌تان تنبیه کنید، مانند وقت‌هایی که دیگران را می‌بخشید، با خودتان هم با مهربانی رفتار کنید.
برای انجام این کار می‌توانید:
- مسئولیت آنچه را اتفاق افتاده است بپذیرید؛
- بابت اشتباهات خود ابراز پشیمانی کنید؛
- برای جبران تلاش کنید.
شاید نتوانید گذشته را تغییر دهید، اما برداشتن گام‌هایی برای بهترشدن در آینده می‌تواند به شما کمک کند خودتان را ببخشید و به‌جای نگاه‌کردن به عقب، به جلو حرکت کنید.
۳. بابت اشتباهات خود عذرخواهی کنید
علاوه بر بخشیدن خود، عذرخواهی از افرادی که رفتار شما بر آنها اثر گذاشته است نیز می‌تواند مفید باشد. اگر حسرت خوردن شما باعث ناراحتی و درد عاطفی در فردی دیگر شده است، از او عذرخواهی کنید. عذرخواهی صادقانه می‌تواند به طرف مقابل بفهماند از اتفاقی که افتاده است احساس پشیمانی و با او همدردی می‌کنید.
۴. از فرصت‌ها استفاده کنید
یکی از راه‌های مقابله با احساس حسرت، استفاده از این تجربیات برای تقویت اقدامات آینده است. به‌جای نشخوار ذهنی درباره چیزهایی که تغییرکردنی نیستند، کار درستی را که باید انجام می‌دادید به‌چشم فرصتی برای یادگیری ببینید.
احتمالا به این دلیل در گذشته قادر به انتخاب بهتری نبوده‌اید که دانش، تجربه یا آینده‌نگری لازم برای پیش‌بینی نتیجه را نداشته‌اید و بر اساس دانسته‌ها و ابزارتان در آن زمان تصمیم گرفته بودید.
به خودتان یادآوری کنید که با تجربیات جدیدتان، اکنون دانش لازم را دارید تا دفعه بعد که با معضلی مشابه مواجه شدید، انتخاب بهتری کنید.
۵. دوباره چارچوب‌بندی کنید
چارچوب‌بندی مجدد شناختی تکنیکی است که می‌تواند به شما کمک کند طرز فکرتان را درباره موقعیتی خاص تغییر بدهید. این رویکرد می‌تواند به شما کمک کند:
- دیدگاه خود را تغییر بدهید؛
- با خودتان مهربان‌تر باشید؛
- احساسات‌تان را تأیید کنید؛
- موقعیت‌ها را با دیدی مثبت‌تر ببینید؛
- بر برخی از تحریفات شناختی غلبه کنید که اغلب در تفکر منفی نقش دارند.
سخن پایانی
یادگیری پذیرش احساسات، بخشیدن خود بابت اشتباهات و برداشتن گام‌هایی برای درس‌گرفتن از تجربیات می‌تواند به کاهش بسیاری از احساسات منفی مرتبط با حسرت خوردن کمک کند. شاید واقعا نتوانید بدون حسرت خوردن زندگی کنید، اما می‌توانید تلاش کنید طرز فکرتان را تغییر بدهید. یاد بگیرید به‌جای نشخوار ذهنی مسائل گذشته، بر لحظه حال تمرکز کنید.
