۴ تانکی که بدترین و ضعیف ترین تانک های تاریخ لقب گرفته اند؛ از Arjun تا T-80
حمله روسیه به اوکراین بار دیگر اروپا را با چیزی آشنا کرد که بسیاری فکر می کردند دیگر به زباله دان تاریخ رفته است: نبردهای بزرگ مکانیزه
در اواخیر فوریه، ولادیمیر پوتین، رییس جمهور روسیه دستور حمله بیش از ۱,۰۰۰ تانک را به شهر کی‌یف، پایتخت اوکراین صادر کرد. نتیجه این حمله شش هفته نبرد شدید و ویرانگر بوده است که نمونه اش را اروپا از زمان پایان جنگ جهانی دوم ندیده است در حالی که تانک ها در دو طرف نبرد نقش مهمی داشته اند.
در کل بیش از ۷۳,۰۰۰ تانک در تمام ارتش های جهان در انواع مختلف وجود دارد. نبرد تانک ها بسیار رقابتی است و تانک های بد به سرعت در دوران نبرد از رده خارج شده و شکست می خورند. برخی از بدترین تانک ها طراحی یا ساخت بدی دارند و مشکلات و ناکارآمدی هایشان برای دهه ها مخفی می ماند تا اینکه در نبردهای واقعی خود را نشان می دهند. برخی دیگر، تانک هایی هستند که عادلانه یا ناعادلانه، تانک های خوبی بوده و برای مدت های طولانی از سربازان محافظت کرده اند. در ادامه این مطلب قصد داریم شما را با ۴ نمونه از بدترین تانک هایی که تاکنون ساخته شده اند آشنا کنیم.
۱- تانک T-34/85 (کره شمالی)
یکی از نمادین ترین و مشهورترین تانک های جنگ جهانی دوم تانک سایز متوسط T-34 متعلق به اتحاد جماهیر شوروی بود. این تانک روسی در خفای کامل در دوران استالین ساخته شده و دارای یک توپ اصلی بسیار قوی ۷۶.۲ میلیمتری، حفاظت زرهی بسیار خوب و تحرک خوب در عوارض زمین مختلف است. در سال ۱۹۴۵، این تانک که به یک توپ قوی تر ۸۵ میلیمتری و زره بهتر مجهز شده بود و نام آن به T-34/85 تغییر یافته بود، در یورش نیروهای روسی به برلین پیشرو نیروها بود. نزدیک به ۸۰ سال بعد، ارتش صرفه جوی خلق کره شمالی هنوز هم از تانک های T-34/85 استفاده می کند، تانک هایی که به طور کامل تعمیر شده و به ابزارهای پیمایشی و زره باریکی برای پیش انفجار کلاهک های موشک های ضد تانک مجهز شده است. علیرغم این تغییرات اندک، طول عمر تانک T-34/85 در مقابل تانک های K-2 کره جنوبی و M1A2 آمریکایی چند ثانیه خواهد بود، در این مقوله که تانک های کره جنوبی و آمریکایی در مدت زمان بسیار کمتری توپ های خود را آماده شلیک کرده و تا تانک کره شمالی به خود بجنبد، مورد هدف قرار خواهد گرفت.
۲- تانک Arjun (هند)
تانک Arjun که اولین تانک بومی هند به شمار می آید، یکی از طولانی ترین دوره های ساخت و توسعه در میان خودروهای زرهی در تاریخ مدرن را داشته است. تانک اصلی Arjun قرار بود در سال ۱۹۸۵ ورد سرویس شود اما معرفی این تانک که نامش از یکی از مشهورترین قهرمانان افسانه ای هند گرفته شده، با تاخیرهای متعددی همراه شده و در نهایت در سال ۲۰۰۹ وارد خدمت شد، بیش از ۳۷ سال پس از اولین تصمیم ها برای ساختش. ساختار دفاعی هند برای ساخت یک تانک اصلی مدرن آماده نبود و تانک Arjun نیز در طول فرآیند طراحی چندین بار آپدیت شد. توپ اصلی این تانک از ۱۰۵ میلیمتر به ۱۲۰ میلیمتر تغییر کرده، در حالی که زره آن افزایش یافته تا با پیشرفت ها در سلاح های ضد تانک سازگار باشد.
مهندسان هندی مجبور شدند تکنولوژی های جدیدی مانند سیستم مسیریابی جی پی اس، دریافت کننده های هشدار لیزری و زره واکنشی را روی آن نصب کنند. در نتیجه این تغییرات بود که وزن تانک هدی از ۴۰ تن به ۶۲ تن رسید که آن را به یکی از سنگین ترین و کم تحرک ترین تانک های مدرن تبدیل کرده است. تانک Arjun Mk.1 در سال ۲۰۰۹ وارد سرویس ارتش هند شد اما ارتش هند نسبت به خرید تانکی که از لحاظ مکانیکی غیرقابل اتکا شناخته می شد مردد بود. در نهایت ارتش هند مجبور شد ۱۲۴ فروند تانک Arjun Mk.1 خریداری کند با این امید که نمونه های آینده بتوانند مشکلات عمده تانک اولیه را رفع کنند. این تانک حدود ۲۰ سال یا کمتر در ارتش هند خدمت خواهد کرد که بسیار بیشتر از مدت زمانی است که صرف توسعه و ساخت آن شده است.
۳- تانک T-72 (روسیه)
در اواخر دهه ۱۹۶۰، اتحاد جماهیر شوروی سعی کرد تانکی توسعه دهد که بهتر از تانک های ناتو در آن زمان از هر لحاظ باشد. این تانک که بعدها T-72 نام گرفت، دارای یک توپ اصلی غول پیکر ۱۲۵ میلیمتری ۲A46M، حفاظت زرهی بسیار توانمند، ارتفاع و حجم کمتر برای کاهش ردپا و سختی هدف قرار داده شدن و سرعتی بالا بود. کارخانجات اتحاد جماهیر شوروی و مراکز تحت لیسانس آن ها بیش از ۱۷,۷۰۰ تانک T-72 تولید کردند که خطر بزرگی برای ارتش های ناتو به شمار می رفت. این تانک ها هنوز هم در قالب تانک های بزرگ T-72B و T-72B3 در ارتش روسیه خدمت می کنند. اگر چه این تانک روی کاغذ تانک پرقدرت و قابل اعتمادی بود اما T-72 مشکلات جدی داشت و دارد. توپ اصلی آن با استانداردهای امروزی یک توپ متوسط است و خود تانک از نبود گلوله مدرن رنج می برد.
حجم و ارتفاع کم تانک T-72 اگر چه در شناسایی شدن توسط سیستم های ضد تانک دشمن موثر است اما بدین معناست که توپ اصلی نمی تواند آنقدر بالا برود که با دشمنان سنگر گرفته در ساختمان های چند طبقه مبارزه کند. تانک هایی مانند T-72B و -B3 در زمینه زره نیز روزآمدسازی چندانی دریافت نکرده و تنها زره واکنشی به قسمت بیرونی آن ها اضافه شده است. حتی امروزه نیز اکثر تانک های T-72B and -B3 ارتش روسیه فاقد سیستم دیده وری نسل سومی دید در شب هستند. شاید بزرگ ترین مشکل این است که مهمات توپ اصلی این تانک در کنار خدمه نگهداری می شود. نفوذ گلوله های دشمن در زره تانک باعث انفجار در مهمات شده و خدمه پیش از اینکه فرصتی برای فرار داشته باشند، کشته خواهند شد. چنین اتفاقی نه تنها باعث از بین رفتن تانک می شود بلکه کل خدمه آموزش دیده و باارزش تانک را نیز از بین می برد.
مشکلات تانک های روسی T-72 برای اولین بار در طول جنگ خلیج فارس در سال ۱۹۹۱ خود را نشان دادند، آنجایی که تانک های روسی ارتش عراق به وفور در میدان نبرد، از درون منفجر می شدند. حمله سال ۲۰۲۲ ارتش روسیه به اوکراین نیز بار دیگر ناتوانی این تانک ها را آشکار کرد، جایی که در عرض تنها شش هفته بیش از ۴۷۱ تانک روسی از بین رفته اند که ۲۶۴ فروند آن ها از نوع T-72 بوده اند. تصاویر تانک های روسی T-72 که در خیابان های اوکراین نابود شده و برجک آن ها در اثر انفجار از بدنه جدا شده است، به وفور در هفته های اخیر دیده شده است. معضل اصلی این تانک های روسی، استفاده از سلاح های ضد تانک با توانایی حمله از سمت بالا توسط نیروهای اوکراینی است، از جمله راکت های بریتانیایی NLAW و موشک های آمریکایی Javelin که می توانند با انفجار یک خرج قالبی در بالای تانک، زره اصلی تانک روسی را از کار بیندازند.
۴- تانک T-80 (روسیه)
تانک T-80 یکی دیگر از میراث های اتحاد جماهیر شوروی برای ارتش روسیه است که فراتر از تاریخ انقضایش در حال خدمت است. تانک های T-80 و T-72 از لحاظ سلاح، حفاظت زرهی و ظاهر مشابه هستند اما یک تفاوت کلیدی نیز دارند. به جای موتورهای دیزلی که در اکثر تانک های دیگر روسی دیده می شود، تانک T-80 از یک موتور توربینی بنزینی استفاده می کند. این تغییر موتوری باعث می شود که تانک T-80 نسبت به شرایط میدان نبرد واکنش بهتر و سریع تری نشان داده و در دماهای سرد نیز عملکرد بهتری از تانک های با سوخت دیزلی دارند. علیرغم این برتری ها، تانک T-80 تمامی مشکلات تانک T-72 را داراست . موتور توربینی بنزینی GTD-1250 این تانک با قدرت ۱,۲۵۰ اسب بخار، نسبت به موتور دیزلی که در قلب تانک تی-۷۲ وجود دارد کمتر قابل اطمینان و اتکاست. همچنین این موتور بنزینی سوخت بیشتری مصرف کرده و ارتش روسیه را وادار می کند که دو خط تدارکاتی سوخت- یکی دیزلی و یکی بنزینی- را در واحدهای خط مقدم آماده نماید.
این ترکیب مشکل ساز برای ارتش روسیه تاکنون کمتر مورد توجه قرار گرفته بود که مشکلات لجستیکی و تعمیر و نگهداری دیگری را نیز در پی دارد. شاید مشکلات تانک T-80 نقش مهمی در نرسیدن نیروی زمینی روسیه به اهداف اصلی و کلی خود در حمله به اوکراین داشته است. از ۵۷ فروند تانک T-80U که در اوکراین از دست رفته اند، تنها ۱۵ فروند نابود شده اند و ۴۲ فروند دیگر یا توسط سربازان رها شده یا به دست نیروهای اوکراینی افتاده اند که نشان از اتمام سوخت یا مشکلات مکانیکی در این تانک هاست. از ۲۱ فروند تانک T-80BVM که کمی نسبت به نمونه های قبلی روزآمدتر هستند، تنها ۶ فروند نابود شده و ۱۵ فروند بعدی نیز یا توسط سربازان روسی رها شده یا به دست نیروهای اوکراینی افتاده اند.
