چرا شب یلدا را جشن میگیریم؟

همین که به آخرین روزهای سال نزدیک می شویم درست است که هوا سردتر و سردتر می شود اما تب و تاب خاصی ایرانیان را فرا می گیرد چون قرار است در آخرین شب پاییز، جشنی بزرگ برگزار شود. در آخرین غروب پاییز سیاهی شب خبر از آمدن طولانی ترین شب سال را می دهد، شبی که ساعت های طولانی اش را باید در کنار هم گذراند. از زمان های دور تا به حال در فرهنگ ایرانی ها این شب با برگزاری جشن و شادمانی می گذرد. همه فامیل و آشنایان در خانه بزرگ ترها حمع می شوند و با تنقلات و خوراکی های خوشمزه از خودشان پذیرایی می کنند. شاید در این روز بیشتر از هر زمان دیگر به سراغ دو کتاب شاهنامه و حافظ می رویم، شعرهای حماسی شاهنامه را مرور می کنیم و یا بعد از آرزویی در دل تفعلی بر حافظ می زنیم.

این رسم شیرین ایرانی ها هر سال با گرمی خاصی باشکوه تر از سال قبل برگزار می شود و روزی خاطره انگیز را رقم می زند. نمی توان با اطمینان نظر داد که در ابتدا رسم برگزاری شب یلدا چگونه به وجود آمد اما دلایل  زیادی برای آن گفته شده است. در زمان های باستان، ایرانی ها از راه کشاورزی روزگار می گذراندند و با تغییر فصل های سال کارهای آن ها هم رنگ و بوی متفاوت به خود می گرفت. ایرانی های باستان به تجربه فهمیدند که همین که شب اول زمستان فرا می رسد به طولانی ترین شب سال می رسیم و بعد از آن روزها بلندتر می شود برای همین هم این شب را شب تولد خورشید می دانستند. آن ها بر این باور بودند که تاریکی سمبل اهریمن و روشنایی سمبلی از خیر است برای همین هم در طولانی ترین شب سال برای از بین رفتن اهریمن جشن می گرفتند و شادی می کردند. آن ها در این شب سفره ای بزرگ پر از میوه و آجیل پهن می کردند و سعی می کردند تا صبح نخوابند و شب را با قصه گویی بگذرانند. اینکه بعد از شب یلدا روزها بلندتر از روزهای قبل می شود یعنی اینکه خورشید توانسته بر تاریکی پیروز شود. جالب است بدانید که رومی های باستان هم به تقلید از ایرانیان این  شب را جشن می گرفتند و حتی عده ای از آن ها تولد حضرت عیسی را در همین شب می دانسته اند

یلدا از جشن های باستانی و کهن ایرانیان است و آنقدر اهمیت زیادی دارد که حتی در شعر و ادبیات ایران هم از آن بسیار یاد شده است. شاید برایتان جالب باشد که بدانید یلدا یعنی تولد و ابوریحان بیرونی آن را تولد خورشید می داند. حتما بارها از زبان بزرگ تر ها شنیده اید که به جای شب یلدا از شب چله استفاده می کنند این به این دلیل است از اول زمستان تا ۱۰ بهمن را چله بزرگ و اوج سوز و سرمای زمستان می دانند

امروز آیین های شب یلدا همچنان مثل زمان باستان است و در آن تغییر زیادی نمی بینیم. یلدا با خوراکی های خوشمزه اش است که معنی پیدا می کند برای همین هم هست که نمی توان یلدا را بدون انار یا هندوانه تصور کرد. در هر کدام از شهرهای ایران، سفره شب یلدا را بسته به این که در آن ناحیه از چه میوه ها و خوراکی هایی بیشتر استفاده می شود می چینند. اما میوه های نمادین انار و هندوانه از آن خوراکی هایی هستند که جایشان همیشه در سفره های رنگارنگ هر شهری از ایران محفوظ است. همه ما هندونه را میوه ای تابستانی می دانیم اما اینکه چرا خوردن آن در شب یلدا تا این حد مهم است به این واقعیت برمی گردد که در باور ایرانی ها با خوردن هندوانه دیگر تحمل سوز و سرما کار دشواری نیست. انار سمبل شادی و زایش است و با خوردن آن در اولین شب زمستان انرژی ای تازه می گیریم. آجیل شب یلدا از دیگر خوراکی هایی است که می تواند مهمان ها را حسابی سرگرم کند و خوردن خوراکی های شیرینی مثل باسلوق شیرینی این جشن را برایمان دوچندان می کند.

برای شام شب یلدا معمولا غذاهایی مثل انار پلو، سبزی پلو با ماهی و زرشک پلو و …  پخته می شود تا جشن و دورهمی شب یلدا کامل تر  شود. در روستاها و شهرهای کوچک ایران در زمان های قدیم معمولا خانواده ها این شب را با نشستن در زیر کرسی های گرم می گذراندند، کرسی هایی که مطمئنا نشستن در دور آن ها مزه دیگری داشت. چند روز مانده به شب یلدا حال و هوای خاصی شهر را فرا می گیرد، خیابان ها شلوغ تر از قبل می شود و مردم زیادی را در میوه فروشی ها و آجیل فروشی ها می بینید که در حال خرید هستند تا این شب را هر چه باشکوه تر برگزار کنند. با اینکه در بیشتر شهرهای ایران یلدا به یک شکل سپری می شود اما در بعضی از شهرها هم آداب و رسومی خاص برای گذراندن این شب وجود دارد. این فقط ایرانی ها نیستند که طولانی ترین شب سال با شادی می گذرانند بلکه یلدا در کشوهای اطراف ایران مثل افغانستان، پاکستان و تاجیکستان هم جشن گرفته می شود.