کهن ترین خزنده ای که از ۱۹۰ میلیون سال پیش تاکنون روی زمین بوده است

شبیه مارمولک است؛ مثل مارمولک راه می رود؛ آفتاب می گیرد، استراحت می کند و مانند مارمولک غذا می خورد، اما تواتارا (tuatara) مارمولک نیست بلکه باستانی ترین خزنده ای است که از ۱۹۰ میلیون سال پیش روی زمین است.  نسل تواتارا در واقع به زمان طلوع دایناسورها برمی گردد. این موجود اسرارآمیز متعلق به گروهی از خزندگان موسوم به اسفنودونتیان (sphenodontians) است که گمان می‌رود ۲۳۰ میلیون سال پیش تخم‌ریزی کرده‌اند، تقریباً در همان زمانی که هیولاهایی که تا حدودی با آن مرتبط بودند شروع به پرسه زدن در زمین کردند.

اسفنودونتی ها در تریاس (Triassic) میانی تا تریاس پسین زندگی میکردند و گمان می رود که حتی زودتر از آن یعنی حدود ۲۵۹ میلیون سال پیش در دوره پرمین پسین ظهور کرده اند اما حالا از میان آنان فقط تواتارا باقی مانده است. دیرینه شناس تیاگو سیمئوس (Tiago Simões) بخشی از تیمی بود  که پژوهشی را رهبری کرد که اخیراً در Communications Biology منتشر شده است. دلیل اینکه چرا هیچ اسفنودونتی دیگری وجود ندارد، ناشناخته باقی مانده است.

سیمئوس گفت: «ما هنوز اطلاعاتی در اختیار نداریم تا بدانیم چگونه آنها توانسته‌اند با این تنوع محدود تا این الان زنده بمانند. بدون فسیل‌های کافی، ما هنوز نمی‌توانیم بدانیم آنها کجا زندگی می‌کردند و چگونه ۶۶ میلیون سال پیش به نیوزلند رسیدند.»

ناواواسفنودون سانی (Navajosphenodon sani) جد مستقیم تواتارا است. فسیل کشف شده از آن، هولوتایپ یا تک نمونه ای است که شناسایی این گونه بر اساس آن شکل گرفت. فسیل‌های پراکنده بیشتری از دندان‌ها و استخوان‌های ناواواسفنودون نیز در سازند کاینتا در شهرستان کوکانینو، آریزونا یافت شده است.

سیمئوس و تیمش برای اینکه ببینند آیا این گونه از اسفنودنتیان با دیگران مرتبط است یا خیر، از چندین نوع آنالیز فیلوژنتیک استفاده کردند. این روش‌ها چگونگی تکامل موجودات و روابط تکاملی آنها با موجودات دیگر را که همگی از یک اجداد مشترک آمده‌اند، مشخص می‌کنند.

چیزی که ممکن است منجر بهشده باشد که تواتارا تنها گونه بازمانده باشد، تکامل بسیار آهسته ژنوم آن است. شما تقریباً به خزنده‌ای نگاه می‌کنید که اجدادش تغییر چندانی نکرده‌اند، دیگران آمده اند و رفته اند اما آنان همچنان به خزیدن ادامه دادند. فسیل کشف شده گواهی است که نشان می‌دهد طرح بدن تواتارا در طول زمان‌ واقعاً نیازی به تغییر نداشته است.

سیمئوس گفت: «یکی از چیزهای خاص در مورد تواتارا نحوه جویدن آنها است. آنها یک حالت دقیق در هم قفل شدن دندان و استخوان های گیجگاهی دارند که برای کاهش استرس هنگام گاز گرفتن، طراحی شده است.»