انزوای اجتماعی نوجوانان با وابستگی به اینترنت

اینترنت و دنیای مجازی یکی از بزرگ‌ترین دستاوردهای بشر است که توانسته در زندگی افراد تأثیرات زیادی را داشته باشد. T اینترنت یکی از وسایل ارتباطی در عصر جدید است که باعث سرعت و دقت در کارها و گسترش ارتباطات شده است. برقراری ارتباط اصلی‌ترین دلیل استفاده کاربران از شبکه‌های اجتماعی است.

افراد می‌توانند در زمان کم با افراد متعدد ارتباط برقرار کنند که بسیاری از موارد منجر به استفاده افراطی افراد به خصوص جوانان و نوجوانان می‌شود و باعث می‌شود افراد به ارتباط در فضای مجازی بیش از فضای واقعی علاقمند شوند که این امر می‌تواند سلامت روانی آنها را تهدید کند.

پیامد ناخوشایند به نام «افسردگی»

در واقع از وقتی اینترنت به ابزاری ضروری در زندگی مدرن تبدیل شده بسیاری از افراد جامعه به آن وابسته شده‌اند، این وابستگی پیامدی ناخوشایند به نام «افسردگی» به همراه داشته است. افسردگی به‌عنوان تیر خلاص می‌تواند سلامت و بهداشت روان نوجوانان و جوانان یک جامعه را نشانه گرفته و سلامت اجتماعی را به خطر اندازد.

همین امر باعث شده متخصصان و پژوهشگران تحقیقات بسیاری در این زمینه انجام دهند، یکی از این تحقیقات طی ۹ ماه در کشور چین انجام شد. بررسی روی تعدادی نوجوان چینی نشان داد، کسانی که به شیوه نامعقولی از اینترنت استفاده می‌کنند، دو و نیم برابر بیشتر از بقیه در معرض ابتلاء به افسردگی شدید قرار دارند.

دلایل انزوای اجتماعی در نوجوانان

شواهد حاکی از آن است که به طور روزافزون یک ارتباط بین استفاده شبکه‌های اجتماعی و جنبه‌های مختلف از سلامتی افراد نوجوان شامل خواب و سلامت روان وجود دارد، کارشناسان معتقدند ارتباط‌های اجتماعی نوجوانان از طریق اینترنت ضعیف‌تر از ارتباط‌های واقعی است و در دراز مدت به انزوای اجتماعی، افسردگی و به مخاطره افتادن سلامت روان افراد می‌انجامد. مطالعات انجام شده نشان داده‌اند این افراد، در روابط اجتماعی مهارت‌های لازم را ندارند و از آسیب پذیری بالا و سلامت و بهداشت روانی پایین، رنج می‌برند.

یکی از نارسایی‌های اجتماعی رایج در نوجوانان انزوای اجتماعی است، دلایل انزوای اجتماعی در نوجوانان هنوز کاملاً مشخص نیست، از متغیرهایی که در سال‌های اخیر توجه محققان را در سبب شناسی انزوای اجتماعی به خود جلب کرده است وابستگی به تکنولوژی‌های ارتباطی جدید به ویژه اینترنت است.

لزوم سلامت نوجوانان در فضای مجازی

امروزه وسایل ارتباطی بر زندگی انسان‌ها سایه افکنده است، این وسایل مانند چاقوی دو لبه‌ای است که می‌تواند نقاط مثبت و منفی داشته باشد. یکی از آسیب‌های فضای مجازی در این خصوص آسیب پذیر بودن سلامت روانی کودکان و نوجوانان است.

اینترنت مانند تمام وسایل ارتباط جمعی جنبه‌های مثبت و منفی دارد و استفاده‌ی نادرست از آن می‌تواند نیروی پویا و کارآمد کشور به ویژه کودکان و نوجوانان را تهدید کند، تنهایی، افسردگی، اضطراب، عزت نفس پایین برخی از مشکلات احتمالی است که کودکان در استفاده بیش از حد از اینترنت به صورت آنلاین با آن مواجه هستند.

زمانی که کودک و نوجوانی به اینترنت معتاد شود، انگیزه‌اش برای تعامل با دیگران کم می‌شود که خود اثرات منفی بر ارتباط شخصی و تعاملات اجتماعی او دارد، اعتیاد اینترنتی و اختلال روحی، افسردگی متمرکز، اضطراب اجتماعی، ضعف مهارت مقابله، عزت نفس پایین، کم خودکار آمدی از آسیب‌های روانی استفاده طولانی مدت از اینترنت است.

تأثیر منفی استفاده بیش از چهار ساعت از فضای مجازی

والدین باید در مورد سلامت روان کودکان خود به خصوص اگر بیش از چهار ساعت در روز در مقابل صفحه نمایش (کامپیوتر، تماشای تلویزیون و بازی‌های ویدئویی) قرار گیرند، نگران باشند. کارشناسان می‌گویند نوجوانانی که زمان بیشتری را در مقابل صفحه نمایش صرف کرده‌اند تمایل به تجربه سطوحی بالاتری از پریشانی روحی، اضطراب و افسردگی را دارند و در استفاده بیش از چهار ساعت این تمایل منفی شدیدتر دیده می‌شود.

افزایش زمان استفاده از صفحه نمایش و قرار گرفتن در معرض رسانه‌ها با کاهش احساس پذیرش اجتماعی و افزایش احساس تنهایی و مشکلات ارتباطی همراه است و فعالیت‌های اینترنتی خاص مانند سایت‌های شبکه‌های اجتماعی و بازی‌های چند نفره آنلاین با سطوح پایین‌تر از سلامت همراه بوده است.

کودکان و نوجوانان به دلیل موقعیت سنی خود تمایل بیشتری به تکنولوژی‌های مدرن و فضای مجازی دارند و میزان تأثیر پذیری آنها نیز از پدیده‌های اطراف خود در این سنین بیشتر است. بنابراین سلامت روانی کودکان و نوجوانان با توجه به رشد و توسعه فضای مجازی موضوعی حائز اهمیت است.

با توجه به اینکه شبکه‌های اجتماعی کودکان و نوجوانان پرتحرک را از جمع‌های دوستانه خود جدا کرده است، کم کم سر و کله افسردگی اضطراب و عزت نفس نیز در آنها نیز پیدا می‌شود. از آن جایی که هر چیزی از جمله اینترنت می‌تواند به طور بالقوه اعتیاد آور باشد، توصیه کارشناسان این است که بهتر است میانه‌روی را رعایت کنید. یکی از ساده‌ترین راه‌های جلوگیری از بروز این مشکل محدود کردن مدت زمان استفاده از اینترنت است.

چرا نوجوان با دیدن فضای مجازی افسرده می‌شود؟

محققان علوم اجتماعی بارها تصریح کرده‌اند که نوجوانان باید میزان استفاده خود از رایانه، گوشی هوشمند، تلویزیون و دیگر ابزار دیجیتال را محدود کنند تا به سلامت روحی و روانی آنها آسیبی نرسد، اما سردرگمی در مورد میزان آسیب ناشی از استفاده از هر یک از این وسایل چالشی است که پژوهشگران درصدد یافتن پاسخ‌هایی دقیق به آن هستند.

علت تأثیر شبکه‌های اجتماعی و تلویزیون در جهت افزایش افسردگی نوجوانان این است که این دو ابزار به طور مرتب نوجوانان را در معرض مقایسه خود با دیگر افراد قرار می‌دهند و باعث می‌شوند اشخاص خود را در برابر دیگران عقب تر و دارای پیشرفت کمتر قلمداد کنند. نمایش مستمر خود با چهره و اندامی زیبا یا در حین مسافرت به مکان‌های دیدنی و صرف غذاهای لوکس و غیره به نوجوانان حس تحقیر می‌دهد و آنان را افسرده می‌سازد.

شبکه‌های اجتماعی و افسردگی نوجوان

به علت افزایش روزافزون استفاده از شبکه‌های اجتماعی بین کودکان و نوجوانان از یک سو و بالاتر رفتن نرخ افسردگی در این جمعیت از سوی دیگر، دانستن اثرات مخرب استفاده از شبکه‌های اجتماعی لازم و ضروری به نظر می‌رسد.

نکته قابل توجه در این زمینه این است که با ظهور و همه‌گیر شدن تلفن‌های همراه هوشمند، نرخ ابتلاء به افسردگی در کودکان و نوجوانان افزایش یافته است، بنابراین، نمی‌توان رابطه این دو را نادیده گرفت.

در سال ۲۰۱۷، نرخ افسردگی بین نوجوانان ۱۴ تا ۱۸ سال ۳۳ درصد نسبت به سال ۲۰۱۵ افزایش داشته است و دقیقاً در همین دوره، میزان خودکشی دختران ۶۵ درصد بیشتر شده است. این دوره مصادف با همه‌گیر شدن استفاده از تلفن‌های همراه هوشمند است، به طوری که در سال ۲۰۱۷، ۹۲ درصد نوجوانان از تلفن همراه هوشمند استفاده می‌کردند.

یکی از تفاوت‌های بزرگ نوجوانان و کودکان امروز با نسل قبل این است که آن‌ها زمان کمتری با همسالان و دوستان خود صرف می‌کنند و بیشتر ارتباطات آن‌ها محدود به دنیای مجازی و ارتباط از طریق شبکه‌های اجتماعی است.

بسیاری از متخصصان بر این باورند که روابط درون دنیای مجازی رضایت هیجانی کمتر و احساس تنهایی بیشتری به همراه دارد و این علتی برای افسردگی است. به عبارت دیگر، افراد نیاز دارند روابط عمیق و همدلانه را تجربه کنند و هرچه این روابط کمتر شود، احساس انزوای اجتماعی بیشتر می‌شود و از نتایج انزوای اجتماعی و احساس تنهایی افسردگی است.

کاهش فعالیت‌های مفید و اختلال در تمرکز

وقتی نوجوان درگیر شبکه‌های اجتماعی است، از انجام سایر فعالیت‌ها مثل ورزش، یادگیری مهارت‌های جدید و پرورش استعدادها باز می‌ماند. نوجوانی که زمان زیادی را در شبکه‌های اجتماعی سپری می‌کند وقت کمتری برای فعالیت‌هایی دارد که می‌توانند عزت نفس، احساس موفقیت و پیشرفت او را افزایش دهند. عملکرد دیگر شبکه‌های اجتماعی ایجاد اختلال در کارهایی است که به تمرکز نیاز دارند، مثل انجام تکالیف مدرسه، یکی از شایع‌ترین کارهایی که امروزه در بین نوجوانان رواج دارد این است که هنگام مطالعه و انجام تکالیف موبایل در دست دارند و در شبکه‌های اجتماعی دور می‌زنند. با وجود اینکه آن‌ها مدعی‌اند می‌توانند چند کار را در یک زمان انجام دهند، شواهد نشان می‌دهد این کار باعث کاهش چشمگیر یادگیری و پیشرفت تحصیلی می‌شود.

اختلال در خواب

گاهی استفاده مفرط از شبکه‌های اجتماعی، به طور غیرمستقیم، بر خلق و خوی نوجوان اثر می‌گذارد. برای مثال، اختلال در خواب یکی از عوامل افسردگی است که استفاده مفرط از شبکه‌های اجتماعی می‌تواند باعث یا تشدیدکننده آن باشد. بر اساس یک پژوهش، ۶۰ درصد نوجوانان ساعات پایانی شب و قبل از خواب از تلفن همراه استفاده می‌کنند، میزان خواب این افراد در مقایسه با سایر نوجوانان ۹۰ دقیقه کمتر است. نور آبی که از صفحه تلفن همراه ساطع می‌شود فرایند خوابیدن را مختل می‌کند. علاوه بر این، چرخیدن در شبکه‌های اجتماعی به‌راحتی می‌تواند به استرس و اضطراب ختم شود که این نیز روند خواب را مختل می‌کند.

چگونگی حفظ امنیت نوجوان در شبکه‌های مجازی

والدین میزان استفاده کودک و نوجوان را از شبکه‌های اجتماعی بررسی کنند و به دستورالعمل سازمان جهانی بهداشت در زمینه استفاده از صفحات نمایش دقت کنند. اطمینان حاصل کنند از این امکانات بهینه استفاده می‌کنند و اگر اینچنین نیست، آن‌ها را به‌درستی راهنمایی کنند و برخی از نکات را مد نظر قرار دهید که عبارتند از:

اینترنت را فضایی بزرگ و بیکران تصور کنید

والدین هرگز نمی‌توانند کودک را ساعت‌ها در یک مرکز خرید بزرگ رها کنند و انتظار داشته باشند هر کسی او را می‌بیند یا از کنارش رد می‌شود مهربان باشد و از او مراقبت کند. این قیاس خوبی است برای فهمیدن شرایط در فضای مجازی و اینترنت، بنابراین، وقتی کودک، بدون مراقبت و نظارت، ساعت‌ها در شبکه‌های اجتماعی حضور دارد، نمی‌توانید از امنیت او اطمینان داشته باشید. حتماً توجه داشته باشید که کودک یا نوجوان در اینگونه فضاها با چه کسانی در ارتباط است.

درباره قلدری و زورگیری‌های آنلاین آگاهی کسب کنید

درست است که تعداد زیادی از کودکان و نوجوانان ارتباطات مجازی خوشایندی را تجربه می‌کنند، اما نمی‌توان پدیده قلدری و زورگویی آنلاین را نادیده گرفت. در واقع، این موضوع در شبکه‌های اجتماعی و در بین نوجوانان بسیار رایج است. بنابراین، در این‌باره مطالعه کنید و اطلاعات خود را افزایش دهید و مراقب علائم هشداردهنده‌ای باشید که نشان‌دهنده قربانی بودن کودک است.

تعادل برقرار کنید

از میزان ارتباطات و تعاملات کودک خارج از شبکه‌های مجازی اطمینان حاصل کنید، یعنی، برنامه روزانه کودک یا نوجوان باید به گونه‌ای باشد که بیشتر وقتش درگیر روابط و فعالیت‌ها در دنیای حقیقی و با انسان‌های حقیقی باشد. همچنین، کودک و نوجوان را مشغول فعالیت‌هایی کنید که به او در ساختن هویت و عزت نفس کمک می‌کند.

به کودک و نوجوان استفاده آگاهانه از شبکه‌های مجازی را آموزش دهید

از فرزندتان بخواهید با خودش روراست باشد و زمانی را که صرف شبکه‌های اجتماعی می‌کند دقیق محاسبه کند و اگر با افرادی در ارتباط است که باعث افزایش استرس و ناخشنودی او می‌شوند، این روابط را قطع کند.

محدودیت ایجاد کنید

ساعت‌هایی از روز، مثل وقت نهار یا شام و قبل از خواب، استفاده از تلفن همراه را برای همه اعضای خانواده ممنوع کنید. احتمالاً در روزهای اول، با مخالفت و مقاومت کودک مواجه خواهید شد، اما به یاد داشته باشید، در این زمینه، استمرار کلید موفقیت است.

وضع قوانین بودن در شبکه‌های اجتماعی

از آنجا که مقدار زیادی از رشد مغز در سال‌های نوجوانی اتفاق می‌افتد، بهتر است والدین درباره تأثیری که شبکه‌های اجتماعی بر فرزندشان می‌گذارد آگاهی کسب کنند. به همین منظور، در خانه برای استفاده از شبکه‌های مجازی و حفظ امنیت و سلامت کودک و نوجوان، باید قوانین و دستورالعمل‌هایی وضع شود.