خواص سدیم برای بدن چیست و وقتی سدیم بدن کم دارد چه اتفاقی می افتد؟

سدیم

یون های سدیم و پتاسیم در یک دوره زمان کشف شدند و هر دو از مواد معدنی ضروری برای ادامه حیات و عملکرد طبیعی بدن هستند. در صورتی که مقدار سدیم نمک افزایش یابد؛ می تواند غلظت پتاسیم را کاهش دهد، اما سدیم می تواند به حفظ خاصیت محلولی سایر مواد معدنی از قبیل کلسیم در خون کمک کند. 

نمک خوراکی چاشنی جدانشدنی همه غذاها محسوب می شود و همه به خوبی آن را می شناسند. یکی از مواد اصلی تشکیل دهنده این ترکیب سدیم است. ضرورت وجود این یون برای بدن در سال ۱۹۳۷ مشخص شد، این ماده مهمترین الکترولیت موجود در بدن محسوب می شود، الکترولیت ها به عناصری گفته می شود که می توانند غلظت آب بدن را تنظیم کنند، اسیدیته بدن را کنترل کنند و... یون سدیم بیشتر در مایعی که اطراف سلول ها را احاطه کرده وجود دارد.

هنگامی که شما نمک خوراکی را که شامل سدیم و پتاسیم است به غذا اضافه می کنید، به راحتی بعد از میل غذا توسط دستگاه گوارش جذب می شوند. مقدار سدیم مصرف شده بیشتر از نیاز اصلی بدن است (حدود ۹۵ درصد) این مقدار اضافی از طریق کلیه ها دفع می شود، سیستم دقیقی برای تنظیم مقدار مناسب سدیم در بدن وجود دارد که توسط هورمونی بنام آلدسترون کنترل می شود.

آلدسترون توسط غدد فوق کلیه ترشح می شود، در صورتی که مقدار یون سدیم در بدن کاهش یابد ترشح آلدوسترون از غدد فوق کلیه افزایش می یابد، در نتیجه این فرآیند سدیم بیشتری توسط روده ها جذب و مقدار کمتری از سدیم توسط کلیه ها دفع می شود. اگر مقدار این یون در بدن افزایش یابد بخش مربوط به تشنگی در مغز فعال می شود و فرد آب می نوشد و در نهایت غلظت سدیم در بدن کاهش می یابد.

اهمیت سدیم در بدن چیست؟

سدیم برای تنظیم خون نیاز است و در صورتی که مقدار آن از حالت طبیعی خارج شود؛ می تواند مشکلاتی را به همراه آورد. این عنصر پرکاربرد به بیشتر از هشتاد شکل در بدن ظاهر می شود. همانطور که اشاره شد این الکترولیت سبب برقراری جریان الکتریکی در بدن می شود.

این ماده برخلاف سایر مواد معدنی تحت تاثیر گرما و حرارت قرار نمی گیرد، بنابراین می تواند بعد از حرارت بدون اینکه خاصیت خود را ازدست بدهد تاثیر بگذار و به شکل های مختلف به کار گرفته شود. نقش این یون برای اعصاب به علت تنظیم انقباضات ماهیچه ها است. 

گرچه سدیم برای ادامه حیات ضروری است اما می تواند باعث سرطان معده و فشارخون بالا شود. در صورتی که فردی با مشکلات کلیوی یا ادم درگیر است باید در مصرف نمک جوانب احتیاط را بسنجد، اما به طور کلی این ماده برای تنظیم فعالیت سلولی و عملکرد سیستم عصبی ضروری است.

در صورتی که فرد تعریق زیادی داشته، آفتاب زده شده یا به نارسایی غدد فوق کلیوی دچار است برای جبران کمبود سدیم لازم است؛ از دوزهای تکمیلی این ماده مغذی استفاده کند. سدیمی که در ادرار ترشح می شود به خودی خود سمیتی ندارد.

علائم کمبود سدیم چیست؟

هر فرد مجاز است ۲۴۰۰ میلی‌گرم سدیم را به صورت روزانه مصرف کند، در صورتی که این مقدار کاهش یابد بدن علائمی را نشان می دهد که در طیفی از تحریک کنندگی تا مرگ کشیده می شود. یکی از نواحی که کمبود سدیم می تواند بسیار آن را تحت تاثیر قرار دهد، سیستم عصبی است که می تواند این سیستم را تقربیا به حالت توقف در بیاورد.

به طور کلی علائم کمبود سدیم می تواند شامل؛ کاهش فشار خون، سستی، سرگیجه، آشفتگی، کاهش وزن، اسهال، استفراغ ، ضعف، تحریک‌پذیری عضلات و سردرد باشد. یکی از پیامدهای دیگر کاهش سدیم بدن می تواند کاهش تجمع چربی‌ها در قسمت‌های جانبی بدن باشد. در صورتی که مقدار سدیم در بدن کاهش یابد بستر مناسبی برای بسیاری از بیماری ها فراهم می شود همچنین فرد احساس خستگی و بی حسی مغزی می کند.

در مقابل اگر مقدار سدیم در بدن بیشتر از حد مجاز باشد می تواند خطرساز باشد و سبب؛ تورم بافت‌های عصبی ، عصب‌ها و ورم مغزی، افرایش فشار خون و افزایش احتمال عفونت ریه شود در صورتی که این مقدار تنظیم نشود و فرد تحت درمان قرار نگیرد، حتی می تواند منجر به کما شود.

انواع خواص سدیم:

سدیم به طور طبیعی در موادی که مصرف می کنیم وجود دارد و هنگامی که به غذاها اضافه می شود علاوه بر اینکه طعم غذا را بهتر می کند می تواند مقدار مورد نیاز سدیم را نیز تامین کند. از جمله خواص دیگر این یون برای سلامتی عبارتند از:

۱) تنظیم سطح مایعات بدن

یون سدیم یکی از موادی است که میزان مایعات بدن را تنظیم می کند و بین تعادل آب و سدیم ارتباط وجود دارد. کانال های سدیمی می توانند آب را به داخل سلول پمپاژ کنند، از همین طریق می تواند مایع برون سلولی را تنظیم کند.

۲) پیشگیری از سوختگی با آفتاب:

علت اصلی آفتاب سوختگی عدم تنظیم گرما در بدن انسان است. هنگامی که فرد مواجهه دائمی با دمای بالا داشته باشد بدن نمی تواند دمای طبیعی خودش را حفظ کند، در نتیجه آب و نمک را از دست داده و این وضعیت را تشدید می کند. بنابراین سدیم می تواند الکترولیت های ضروری اش را از دست دهد بنابراین یون سدیم می تواند نقش مهمی در پیشگیری از آفتاب سوختگی داشته باشد.

در صورتی که فرد مایعات دارای نمک و قند بنوشد می تواند با آفتاب سوختگی مقابله کند. همچنین اگر که نمک را با آب انبه ترکیب کنید می توانید از آن برای تسکین درد استفاده کنید. برای ورزشکاران قدرتی و کسانی که سبک زندگی بسیار فعالی دارند تعادل سطح مایعات و سدیم بسیار اهمیت دارد.

۳) تقویت عملکرد مغز:

مغز نسبت به تغییر سطح سدیم بدن حساسیت زیادی دارد. هنگامی که مقدار سدیم بدن کاهش یابد می تواند خود را به شکل سستی و آشفتگی ظاهری نشان دهد. سدیم می تواند ذهن را تیز کند و همچنین برای رشد مغز عنصر مهمی به حساب می آید زیرا می تواند عملکرد مغز را بهبود دهد.

۴) کاهش مقدار گرفتگی عضلات:

در ماه های گرم سال به علت کم آبی و عدم تعادل در مقدار الکترولیت ها گرفتگی عضلات بیشتر اتفاق می افتد. برای بازگرداندن برخی الکترولیت ها علاوه بر دهیتدراته کردن بدن باید از آبمیوه ها و مایعات سرشار از سدیم استفاده کرد.

۵) مراقبت از پوست:

در بسیاری از کرم های ضدآفتاب برای ایجاد خاصیت ضدپیری از سدیم به عنوان دهیدراته کننده استفاده می کنند. سدیم می تواند از طریق مبارزه با رادیکال های آزادی که فرآیند پیری را تسریع می کنند، این روند را به تاخیر بیندازد و جوانی و سلامت پوست را حفظ می کند.

۶) از بین بردن کربن دی اکسید:

یون سدیم می تواند کربن دی اکسید اضافی جمع شده در بدن را حذف کند.

۷) کنترل جذب گلوکز

سدیم می تواند جذب سدیم توسط سلول را تسهیل کند و همچنین در انتقال موادغذایی در غشای سلولی به شکل صحیح نقش ایفا می کند.

۸) حفظ تعادل اسیدیته بدن

سدیم می تواند از طریق فرآیند تغییر نسبت‌ فسفات‌های قلیایی بر پایه اسید؛ واکنش کلیه ها همچنین میزان و محتوای ادرار را تنظیم و کنترل کند.

۹) تنظیم مایعات

یکی از مهم ترین نقش های سدیم در سلامت بدن توانایی آن در جهت متعادل سازی فشار اسمزی است زیرا می تواند مایع را در سلول های بدن تنظیم کند.

۱۰) تعادل مقدار یون

سدیم می تواند از طریق کلریدها و بی کربنات ها به حفظ تعادل بین دو نوع یون یعنی یون های مثبت و منفی کمک کند.

۱۱) تاثیر بر سیستم قلبی

سدیم در حفظ انقباض های طبیعی قلب کمک کند و برای حفظ فشار خون در بدن بسیار کارآمد است، باید توجه کرد افزایش بیش از حد یون سدیم می تواند فشار خون را به طور ناگهانی بالا ببرد و در نتیجه باعث ایجاد مشکلات سلامتی شود.