دختران نوجوان چه واکسن هایی را باید بزنند

زگیل تناسلی یکی از شایع‌ترین بیماری‌های مقاربتی کشور و جهان محسوب می‌شود که اگر به‌موقع تشخیص داده نشود، ابتلا به سرطان دهانه رحم را به همراه دارد. این بیماری که عاملی ویروسی دارد نه‌تنها باعث ایجاد زگیل‌های زشت و دردناک در ناحیه تناسلی می‌شود بلکه بعضی از انواع آن، خطر سرطان دهانه رحم در خانم‌ها و سرطان ناحیه تناسلی و مقعد در آقایان را هم تا حد زیادی بالا می‌برد. خبر خوب اینکه خوشبختانه برای این ویروس واکسنی تولید شده است که می‌تواند از ابتلا به انواع خطرناک زگیل تناسلی و سرطان پیشگیری کند، اما اینکه واکسن برای چه کسانی تاثیرگذار است و در چه سنی باید تزریق شود، سوالی است که دکتر مسعود مردانی و دکتر ژانت سروش، متخصصان بیماری‌های عفونی به آن پاسخ می‌دهند.

همه زگیل‌ها سرطان‌زا نیستند

حدود 106 نوع سروتیپ ویروس زگیل (HPV) وجود دارد که هم روی نواحی تناسلی و هم روی نواحی غیرتناسلی می‌توانند ایجاد زگیل کنند. دکتر مسعود مردانی، فوق تخصص بیماری‌های عفونی معتقد است شایع‌ترین انواع زگیل‌ها در ناحیه‌ای به جز دستگاه تناسلی ایجاد می‌شوند؛ از جمله پوست دست، صورت، پا، مخاط و. . .  .عمده این زگیل‌ها توسط نوعی از ویروس HPV ایجاد می‌شوند که با سرطان ارتباطی ندارند. خیلی از آنها را اگر دستکاری نکنیم خودبه‌خود از بین می‌روند، اما دستکاری زگیل معمولا باعث انتشار آن می‌شود. پس یکی از مهم‌ترین راه‌های انتقال اکثر انواع زگیل تماس نزدیک فردی است.

کدام زگیل‌ها خطرناکند؟

دکتر مردانی به کسانی که روی دست و پا و اندام‌‌شان زگیل دارند، توصیه می‌کند از خاراندن آن، به‌خصوص دست زدن به آن جدا خودداری کنند چون می‌توانند آن را به ناحیه تناسلی انتقال دهند. با این حال سروتیپ‌هایی که روی دست و پا ایجاد می‌شوند بیشتر نوع 1، 2، 3، 4، 7 و 10 هستند که معمولا باعث زگیل ناحیه تناسلی نمی‌شوند. سروتیپ‌هایی که باعث زگیل تناسلی می‌شوند؛ نوع 6، 11، 16 و 18 هستند. دکتر ژانت سروش، متخصص عفونی نیز معتقد است در میان انواع ویروس‌های زگیل تناسلی حدود 15 نوع از آنها جزء تیپ‌های خطرزا برای سرطان گردن رحم هستند که از این میان، سروتیپ‌های 16 و 18 حدود 70 تا 80 درصد از موارد سرطان را منجر می‌شوند. حدود 20 تا 30 درصد از موارد سرطان نیز براثر سروتیپ‌های دیگر مثل 31، 33 و. . . ایجاد می‌شوند.

ایمنی تا 80 درصد با تزریق واکسن

اگر سرطان دهانه رحم در مراحل نهایی تشخیص داده شود با مرگ و میر بسیار زیادی همراه است. به همین دلیل از حدود یک دهه قبل در کشورهای پیشرفته دنیا واکسنی برای آن ساخته شده که توصیه می‌شود دخترها در 9 تا 11 سالگی آن را تزریق کنند. به گفته دکتر مردانی واکسن «گارداسیل» به صورت سه دوز در طول مدت 6 ماه در عضله بازو تزریق می‌شود؛ ابتدا دوز اول، سپس دوز دوم 2 ماه پس از اولین دوز و دوز سوم 6 ماه پس از اولین دوز. دکتر سروش نیز در این مورد توضیح می‌دهد که درحال حاضر واکسن برای سروتیپ‌های 6، 11، 16 و 18 ساخته شده است ولی متخصصان هنوز موفق نشده‌اند برای همه 15 سروتیپ خطرزا یک واکسن تهیه کنند. بعد از تزریق واکسن، پیشگیری‌های بعدی نیز توصیه می‌شود زیرا با این واکسن فقط دربرابر چهار نوع از 15 سروتیپ خطرناک ایمن می‌شویم، بنابراین احتمال ابتلا به انواع دیگر ویروس هنوز وجود دارد اما با تزریق واکسن حداقل خیال‌مان 80- 70 درصد راحت می‌شود زیرا در برابر سروتیپ‌های 16 و 18 که شایع‌ترین و مهم‌ترین هستند، ایمن می‌شویم.

در آقایان هم سرطان ایجاد می‌کند؟

دکتر مردانی توضیح می‌دهد که این ویروس در آقایان نیز باعث سرطان پنیس و ناحیه انتهایی دستگاه گوارش و مقعد می‌شود. لازم به ذکر است زگیل‌هایی که در ناحیه تناسلی و مقعد ایجاد می‌شوند خیلی راحت انتشار و تعدد پیدا می‌کنند زیرا عرق کردن و فرسایش در این ناحیه زیاد است بنابراین به افراد مبتلا توصیه می‌شود با مراجعه به پزشک پوست یا عفونی یا متخصص زنان نسبت به درمان زگیل‌ها اقدام کنند.

هر سال پاپ اسمیر بدهید اگر.  . .

در بسیاری از موارد پزشک می‌تواند این زگیل‌ها را فقط با نگاه کردن تشخیص دهد. البته تشخیص آنها در ناحیه تناسلی کمی دشوارتر است. دکتر مردانی در ادامه توضیح می‌دهد که اگر زگیل را با جراحی‌ برداریم، می‌توانیم با بررسی‌های مولکولی ظرف 24 تا 48 ساعت ویروس را تشخیص دهیم و حتی تعیین کنیم آیا این HPV مولد سرطان خواهد بود یا خیر. برای خانم‌هایی که کوچک‌ترین نشانه‌ای از HPV در دستگاه تناسلی‌شان دارند، توصیه می‌شود حتما به صورت سالانه تست پاپ اسمیر به روش Liquid Based Method انجام دهند که تا حدودی با پاپ اسمیر معمولی تفاوت دارد.

خوشبختانه این روش الان در اکثر شهرهای بزرگ ایران در دسترس است و پاتولوژیست خیلی راحت می‌تواند بگوید که آیا کوچک‌ترین نشانه‌ای از سرطان وجود دارد یا خیر. اگر سرطان در مراحل اولیه باشد متخصص زنان می‌تواند با کولپوسکوپی یا عمل جراحی ضایعه مشکوک را بردارد و اجازه ندهد سرطان عارضه ایجاد کند.

چرا آمار زگیل در ایران زیاد شده؟

از نظر دکتر مردانی، در رابطه با بهداشت عمومی آنچه اهمیت بیشتری دارد، بروز زگیل در ناحیه تناسلی و مقعد است که در آقایان ممکن است در ناحیه پنیس و در خانم‌ها در ناحیه واژن و دیگر نقاط دستگاه تناسلی ایجاد شود. طبق مشاهدات، وقتی یکی از شریک‌های جنسی به این بیماری مبتلا می‌شود و از وسایل جلوگیری استفاده نمی‌کند به احتمال دوسوم طرف مقابلش را هم مبتلا خواهد کرد. از آنجایی که جوانان ما به اندازه کافی درمورد استفاده از وسایل حفاظتی اطلاعات ندارند متاسفانه خیلی راحت به این بیماری مبتلا می‌شوند.

شاید فقط HPV نداشته باشید!

یک نکته مهم، همزمانی عفونت HPV با بقیه عفونت‌های مقاربتی است، بنابراین دکتر مردانی توصیه می‌کند که اگر فردی در ناحیه تناسلی دچار HPV شده است حتما از لحاظ سایر بیماری‌های مقاربتی مثل سیفلیس، هرپس، ایدز، هپاتیت B و C، سوزاک، کلامدیا و. . . نیز بررسی شود زیرا فردی که نسبت به مقاربت بدون  وسایل جلوگیری اقدام می‌کند ممکن است همزمان با HPV عفونت‌های دیگر را هم بگیرد. کشف سریع‌تر این عفونت‌ها می‌تواند حیاتی باشد.

بعضی‌ها هیچ علامتی ندارند!

این ویروس وقتی وارد بدن می‌شود ممکن است سال‌ها بی علامت و غیر فعال باقی بماند اما وقتی سیستم دفاعی بدن پایین می‌آید خودش را نشان می‌دهد و زگیل ایجاد می‌کند. به گفته دکتر مردانی اغلب زوج‌هایی که بدون محافظت، مقاربت انجام می‌دهند متوجه ابتلای همسرشان به این زگیل نمی‌شوند و بعد از مدتی می‌بینند که دچار زگیل ناحیه تناسلی شده‌اند و وقتی سراغ همسرشان می‌روند متوجه می‌شوند او نیز این ضایعات را دارد.

دکتر سروش نیز در این مورد نظر مشابهی دارد. به‌گفته او یکی از مواردی که در پیشگیری مشکل ایجاد می‌کند این است که خیلی از افراد مبتلا به‌خصوص آقایان، علائم و مشخصه‌های ظاهری زگیل تناسلی را ندارند و فقط پخش‌کننده ویروس هستند. در مطالعاتی که روی سرم آقایان انجام شده است مشخص شده حتی تا 50 درصد از آقایان این ویروس را در بدن‌شان دارند و احتمالا در ترشحات‌شان هم دفع می‌کنند، بدون اینکه ضایعه تناسلی مشخصی داشته باشند.

البته میزان این احتمال در کشورهای مختلف متفاوت است. پس نداشتن ضایعه تناسلی همیشه دلیل بر سالم بودن فرد نمی‌شود. حتی ضایعات ممکن است نامشخص، ریز و رنگ پوست بدن بوده و درد نداشته باشند.

 وسایل حفاظتی برای پیشگیری کافی نیست

دکتر سروش معتقد است  وسایل حفاظتی از انتقال‌های مخاطی و تماس‌های عمیق جلوگیری می‌کند، بنابراین درصورتی که خانم‌ها در نواحی واژینال یا مخاط و آقایان روی آلت تناسلی‌شان مبتلا به زگیل باشند تا حد زیادی از انتقال آن جلوگیری می‌شود، اما وسایل حفاظتی از تماس پوست با پوست نواحی خارجی تناسلی جلوگیری نمی‌کند؛ بنابراین اگر فرد در این نواحی زگیل داشته باشد خیلی راحت با تماس پوستی، آن را منتقل می‌کند. حتی در افرادی که رابطه‌زناشویی جدی نداشته‌اند، دیده شده که به علت تماس پوستی ناحیه تناسلی با فرد مبتلا به زگیل تناسلی مبتلا شده‌اند. وسایل جلوگیری احتمال ابتلا به موارد خطرناک داخل واژینال و گردن رحم را کمتر می‌کند و درکل گفته می‌شود حدود 50درصد احتمال ابتلا را کاهش می‌دهد.

این آزمایش را دست کم نگیرید!

برای خانم‌هایی که کوچک‌ترین نشانه‌ای از HPV در دستگاه تناسلی‌شان دارند توصیه می‌شود حتما به صورت سالانه تست پاپ اسمیر به روش Liquid Based Method انجام دهند که تا حدودی با پاپ اسمیر معمولی تفاوت دارد. خوشبختانه این روش الان در اکثر شهرهای بزرگ ایران در دسترس است و پاتولوژیست خیلی راحت می‌تواند بگوید که آیا کوچک‌ترین نشانه‌ای از سرطان وجود دارد یا خیر.

تا دیر نشده واکسن بزنید!

دکتر مردانی معتقد است برای پیشگیری از این بیماری باید سن ازدواج را پایین بیاوریم. پدر و مادرها نیز باید دختربچه‌های‌شان را با بردن نزد متخصصان عفونی و درخواست واکسن «گارداسیل» در برابر این بیماری واکسینه کنند. متاسفانه هزینه این واکسن در ایران چون با دلار تعیین می‌شود بالاست و باید کاری کرد که در دسترس همه قرار گیرد. خیلی از کشورها مثل انگلیس، ایالات‌متحده، کانادا و استرالیا تمام دخترهای مدرسه‌ای را در بدو ورود به راهنمایی و انتهای دبستان در برابر این بیماری به صورت رایگان واکسینه می‌کنند زیرا می‌خواهند در چند سال آینده نسلی عاری از سرطان دهانه رحم داشته باشند. اخیرا سازمان جهانی بهداشت تزریق را برای آقایان نیز توصیه کرده است. دکتر سروش نیز توضیح می‌دهد که این واسکن در ایران همیشه در دسترس نیست اما اگر بیمار تمایل داشته باشد تزریق کند، می‌تواند با دکتر متخصص خود در تماس باشد تا هر موقع واکسن در دسترس قرار گرفت، او را خبر کند.

ویروس زگیل همیشه در بدن می‌ماند؟

وقتی از دکتر سروش سؤال می‌کنیم که آیا این ویروس پس از ورود به بدن تا آخر عمر در بدن باقی می‌ماند یا خیر پاسخ می‌دهند که امکان از بین رفتن ویروس وجود دارد. خوشبختانه تعداد زیادی از این ویروس‌ها بعد از حدود 6 ماه و گاهی 24 ماه از بدن خودبه‌خود پاک می‌شوند. درست مثل زگیلی که ممکن است روی دست یا پای بچه‌ها ایجاد شود، سیستم ایمنی بدن می‌تواند بر آن غلبه کرده و کلا ویروس را حذف کند. حتی ممکن است به‌طور موقت تغییراتی روی گردن رحم و مخاط واژن ایجاد شود اما آنها نیز امکان دارد بدون درمان خودبه‌خود با سیستم ایمنی بدن رفع شوند.

پس اینطور نیست که اگر فردی مبتلا به ویروس زگیل تناسلی شود تا آخر عمر درگیر باشد و فقط هم به همان نوع مبتلا باشد، بلکه ممکن است یک نوعی را بگیرد، خوب شود و بعد از مدتی دوباره با تماس با یک فرد مبتلا، نوع دیگری از HPV را بگیرد. درنتیجه یک فرد در طول زندگی‌اش، ممکن است مبتلا به چند نوع ویروس HPV در دروه‌های مختلف یا همزمان شود.

بهترین روش‌ها برای درمان زگیل

زگیل‌های غیرتناسلی معمولا خودبه‌خود بهبود پیدا می‌کنند. با این حال دکتر مردانی، استاد دانشگاه علوم پزشکی شهید بهشتی در این مورد اضافه می‌کند که اگر فرد از وجود زگیل ناراحت است، می‌تواند با مراجعه به پزشک آن را برطرف کند. یک راه استفاده از محلول موضعی «پودوفیلین» است. این محلول باید به تناوب و یک روز در میان استفاده شود نه هر روز. خیلی باید دقت شود محلول با پوست سالم تماس پیدا نکند زیرا عارضه ایجاد می‌کند بنابراین باید ابتدا پوست سالم اطراف زگیل را با لاک ناخن یا پماد اکسید دوزنگ پوشاند و بعد از محلول استفاده کرد. به غیر از داروهای موضعی مثل «پودوفیلین» و «پودوفیلوکس» برای از بین بردن زگیل می‌توان از کرم «ایمیکویمود» (Imiquimod) نیز استفاده کرد. این کرم در ناحیه تناسلی بسیار موثر است اما قیمت بالایی دارد و چند عدد از پمادهای کوچکش بیشتر از 100 هزار تومان هزینه برمی‌دارد.

علاوه براینها می‌توان از داروی «تری کلراستیک اسید» استفاده کرد. یکی دیگر از روش‌های شایعی که توسط متخصصان پوست انجام می‌شود «کرایوتراپی» است. در این روش از نیتروژن مایع برای منجمد کردن ضایعات زگیل استفاده می‌شود. متخصصان زنان نیز معمولا با روش‌های جراحی زگیل‌ها را برمی‌دارند. اخیرا استفاده از لیزر نیز باب شده است. در بسیاری از موارد از داروهای ضد ویروس مثل «اینترفرون» نیز استفاده شده است اما هیچ کدام از اینها درمان صددرصد استاندارد گزارش نمی‌شوند. به همین دلیل پزشک باید مجموعه‌ای از راه‌ها را در نظر داشته باشد و باتوجه به شرایط بیمار یکی از روش‌های درمانی را انتخاب کند.

1 + 5 نکته مهم درمورد واکسن!

اگر قصد تزریق واکسن گارداسیل را دارید به این شش نکته توجه کنید:

1. در تولید این واکسن تکنولوژی جدیدی به‌کار رفته است، به این صورت که فقط جدار ویروس را وارد بدن می‌کند و بدن فکر می‌کند خود ویروس وارد آن شده، بنابراین نسبت به آن آنتی‌بادی می‌سازد. پس از ویروس ضعیف شده در آن استفاده نشده است و خود واکسن به هیچ عنوان باعث بیماری نمی‌شود.

2. واکـسـن HPV بی‌خطر است اما تزریق آن در دوران بارداری و شیردهی توصیه نمی‌شود.

3. گرچه تزریق این واکسن قبل از ازدواج توصیه می‌شود اما در صورت امکان بهتر است پس از ازدواج نیز خانم‌های جوان این واکسن را تزریق کنند.

4. خانم‌هایی که‌واکسینه می‌شوند بهتر است همچنان تست پاپ اسمیر را به صورت منظم ادامه دهند.

5. این واکسن زگیل‌های موجود را درمان نمی‌کند، اما برای افرادی هم که دچار زگیل شده‌اند توصیه می‌شود زیرا از انواع دیگر ویروس زگیل که فرد دچار آن نشده است جلوگیری می‌کند.

6. هزینه هر دوز از این واکسن در حال حاضر حدود 290 هزار تومان است. این واکسن را می‌توانید از داروخانه‌هایی مثل «13 آبان» یا «29 فروردین» تهیه کنید.