۷ راه برای حفاظت از حریم شخصی خود در فضای مجازی

حریم شخصی

این‌روزها فضای مجازی تمام کارها را راحت کرده است، اما این فضا چندان هم کم‌خطر نیست. هر کلیک و بازدید شما از صفحات وب‌سایت‌ها و شبکه‌های اجتماعی یک رد پای دیجیتال درست می‌کند. هر مرتبه که افکار یا تصاویرتان را در اینترنت منتشر می‌کنید نیز ممکن است افراد مختلفی از جمله مجرمان اینترنتی آنها را ببینند. آنها می‌توانند به‌روش‌های مختلف به اطلاعات مالی و سایر داده‌های حساس شما دسترسی پیدا کنند. سازمان‌هایی که داده‌های شما را جمع‌آوری و استفاده می‌کنند مسئول محافظت از آنها هستند، اما بهتر نیست که خودتان هم کمی محتاطانه‌تر عمل کنید؟ می‌پرسید چطور؟ نگران نباشید، چون در این مقاله اقدامات لازم برای حفاظت از حریم خصوصی را برایتان توضیح می‌دهیم. البته بهتر است قبل از بیان این راهکارها، کمی درباره مفهوم حریم خصوصی در فضای مجازی، قوانین مربوط به آن و مجازات متخلفان بگوییم.

حریم خصوصی در فضای مجازی چیست؟

حریم خصوصی اینترنتی که حریم خصوصی آنلاین یا حریم خصوصی در فضای مجازی نیز نامیده می‌شود، زیرمجموعه‌ حریم خصوصی داده‌ها و یکی از حقوق اساسی بشر است. این حق به حریم خصوصی شخصی اشاره دارد که در زمان نمایش، ذخیره یا ارائه اطلاعات مربوط به خودتان در اینترنت دارید. به بیان ساده‌تر، شما در فضای مجازی نیز مانند دنیای واقعی این حق را دارید که بعضی از اطلاعات‌تان را برای دیگران فاش نکنید و آنها را شخصی و خصوصی نگه‌ دارید.

حفظ حریم خصوصی در فضای مجازی یکی از موضوعات مهمی است که در تمام کشورها به آن توجه شده است. از کشورهای اروپایی گرفته تا آمریکا، کره‌جنوبی و هند همه قوانین و مقرراتی را وضع کرده‌اند تا از حریم خصوصی افراد و اطلاعات آنها در فضای مجازی محافظت کنند. در کشور ما هنوز برای حمایت از داده‌های افراد در فضای مجازی قانون جامعی تصویب نشده است. با وجود این، حقوق‌دانان با استناد به مواد و اصولی که در قانون‌های اساسی، جرایم رایانه‌ای و تجارت الکترونیک و سایر قوانین وجود دارد، جرم ورود به حریم خصوصی در فضای مجازی را به رسمیت می‌شناسند.

قوانین حریم خصوصی در فضای مجازی

در کشور ما قوانین و مقررات مختلف و پراکنده‌ای درباره نقض حریم خصوصی در فضای مجازی وجود دارد که نمونه‌های مهم آن عبارت‌اند از:

اصل ۲۲ و ۲۵ قانون اساسی؛

مواد ۵۸ تا ۶۱ قانون تجارت الکترونیکی؛

ماده ۱۷ قانون جرایم رایانه‌ای؛

مواد ۵۸۲ و ۶۰۴ قانون مجازات اسلامی؛

ماده ۱۴ و ۱۵ قانون انتشار و دسترسی آزاد به اطلاعات.

در تمام این قوانین، احترام به حریم خصوصی افراد در فضای مجازی به‌عنوان اصلی کلی پذیرفته و برای متخلفان مجازات‌هایی مقرر شده است. مثلا مجازات ورود به حریم خصوصی در فضای مجازی در ماده ۱۷ قانون جرایم رایانه‌ای، این‌طور تعیین شده است:

هرکس به‌وسیله سیستم‌های رایانه‌ای یا مخابراتی، صوت یا تصویر یا فیلم خصوصی یا خانوادگی یا اسرار دیگری را بدون رضایت او منتشر کند یا در دسترس دیگران قرار دهد، به نحوی که منجر به ضرر یا عرفا موجب هتک حیثیت او شود، به حبس از ۹۱ روز تا ۲ سال یا جزای نقدی از ۵ تا ۴۰میلیون ریال یا هردو مجازات محکوم خواهد شد.

در حال حاضر، برای شکایت از نقض حریم خصوصی می‌توانید با استناد به مدارک و ادله‌ای که دارید به پلیس فتا یا دادسرای مبارزه با جرایم رایانه‌ای مراجعه کنید.

در کشور ما هنوز برای حمایت از حریم خصوصی افراد در فضای مجازی و شبکه‌های اجتماعی قانون جامعی وضع نشده است، اما در سال ۱۳۹۶ وزارت ارتباطات و فناوری اطلاعات، پیش‌نویس لایحه حمایت از داده و حریم خصوصی در فضای مجازی را منتشر کرد. گفتنی است که این لایحه هنوز به تصویب مجلس شورای اسلامی نرسیده و به صورت قانون درنیامده است.

چگونه از حریم خصوصی خود در فضای مجازی محافظت کنیم؟

کسانی که حریم خصوصی دیگران در فضای مجازی را زیر پا بگذارند مجازات می‌شوند، اما بهتر نیست که خودمان نیز از اطلاعات شخصی‌مان در این فضا محافظت کنیم؟ همه باید برای حفاظت از اطلاعات و ایمن‌سازی سیستم‌ها و دستگاه‌های الکترونیکی خود تلاش کنیم. اقدامات بسیاری برای حفاظت از حریم خصوصی در فضای مجازی و افزایش امنیت سایبری وجود دارند که در ادامه مهم‌ترین آنها را برایتان توضیح می‌دهیم.

۱. درباره روش حفاظت از حریم خصوصی‌تان سؤال کنید

یکی از بهترین کارها برای محافظت از اطلاعات شخصی در اینترنت این است که هنگام انجام هر تراکنش آنلاین از خودتان این ۴ سؤال را بپرسید:

چه کسی اطلاعاتم را جمع‌آوری می‌کند؟

آیا ارائه این اطلاعات برای انجام معامله و خرید و فروش کالا یا خدمات ضروری است؟

برای داده‌هایم چه اتفاقی می‌افتد؟

ارائه این اطلاعات چه عواقبی دارد؟

پاسخ این سؤالات را باید در سیاست‌نامه حریم خصوصی وب‌سایت یا شبکه اجتماعی مدنظرتان پیدا کنید. معمولا در این سیاست‌نامه، مقررات جمع‌آوری، استفاده یا افشای اطلاعات‌تان و روش‌های محافظت از آن نوشته شده است. این سیاست‌نامه اغلب پایین صفحات وب‌سایت‌ها یا کنار بخش معرفی آنها می‌آید. اگر در وب‌سایت یا شبکه اجتماعی این مقررات را پیدا نمی‌کنید، برای اطمینان بیشتر با مسئول حفاظت از حریم خصوصی آن وب‌سایت یا شبکه اجتماعی تماس بگیرید. در صورتی‌ که هریک از مقررات این سیاست‌نامه را نمی‌پسندید، اطلاعات شخصی خود به‌ویژه داده‌های حساس مانند داده‌های پزشکی یا مالی را ارائه نکنید.

گاهی شرکت‌ها از اطلاعات شخصی شما برای تحلیل بازار یا سایر اهداف بازاریابی استفاده می‌کنند. ممکن است بنا به همین دلایل، اطلاعات‌تان را در اختیار سایر شرکت‌ها نیز بگذارند. بهترین حالت این است که شرکت‌های فعال در حوزه فضای مجازی به شما این فرصت را بدهند که رضایت خود را برای به‌کارگیری اطلاعات‌تان اعلام کنید یا اینکه به‌طور کلی از دریافت خدمات آن شرکت انصراف بدهید.

۲. میزان به‌اشتراک‌گذاری اطلاعات شخصی را محدود کنید

دنبال روشی هوشمندانه برای محافظت از حریم خصوصی آنلاین خود هستید؟ در شبکه‌های اجتماعی بیش از حد درباره خودتان اطلاعات منتشر نکنید. ارائه اطلاعات بیش از اندازه در اینستاگرام، توئیتر و مانند آن می‌تواند دسترسی مجرمان سایبری به اطلاعات شناسایی شما را راحت‌تر کند. در این صورت، ممکن است هویت‌تان دزدیده و جعل شود، قربانی جرایمی مانند کلاهبرداری اینترنتی یا قلدری سایبری شوید یا اینکه مجرمان به اطلاعات مالی شما دست پیدا کنند.

برای محافظت از حریم خصوصی در فضای مجازی، بهتر است که از واردکردن اطلاعات واقعی در بخش «درباره من» شبکه‌های اجتماعی خودداری کنید. لازم نیست همه بدانند که شما در چه سالی یا در کجا متولد شده‌اید. ارائه چنین اطلاعاتی در فضای مجازی، شما را هدفی آسان برای سرقت هویت می‌کند.

علاوه‌ بر این، نباید هیچ‌وقت بخش تنظیمات حریم خصوصی در شبکه‌های اجتماعی را نادیده بگیرید. با استفاده از این بخش می‌توانید تعداد افرادی را که مطالب شما را می‌بینند محدود کنید.

۳. گذرواژه‌ای پیچیده انتخاب کنید

کار مهم دیگری که باید در شبکه‌های اجتماعی و به‌طور کلی فضای مجازی انجام بدهید، توجه به گذرواژه یا پسوردهایتان است. برای تمام حساب‌های کاربری خود در اینترنت گذرواژه‌های مطمئن و پیچیده انتخاب کنید تا از هک‌شدن اطلاعات‌تان جلوگیری شود. بهترین گذرواژه ترکیبی از اعداد، نویسه‌های خاص و حروف بزرگ و کوچک است.

همچنین بهتر است از گزینه احراز هویت چندمرحله‌ای که در بیشتر شبکه‌های اجتماعی تعبیه شده استفاده کنید. با فعال‌کردن این گزینه، احتمال هک‌شدن حساب کاربری یا اینکه قربانی حمله سایبری شوید، کاهش چشمگیری می‌یابد.

۴. حواستان به مرور‌گرتان باشد

شرکت‌ها و وب‌سایت‌های اینترنتی هر کاری را که اینترنتی انجام می‌دهید رصد می‌کنند. هر تبلیغ اینترنتی، شبکه اجتماعی و وب‌سایت، اطلاعاتی درباره موقعیت مکانی یا عادات وب‌گردی شما جمع‌آوری می‌کند. اطلاعات جمع‌آوری‌شده بیش از آنچه فکر کنید شخصیت و هویت‌تان را آشکار می‌کنند. مثلا ممکن است خودتان را فردی بسیار باهوش بدانید که هرگز درباره مشکلات پزشکی و بیماری‌هایش در توئیتر چیزی نمی‌نویسد یا تمام اعتقاداتش را در فیس‌بوک به‌ اشتراک نگذاشته‌ است، اما این فکر چندان درست نیست. همیشه این احتمال وجود دارد وب‌سایت‌هایی که روزانه از آنها بازدید می‌کنید، تمام داده‌هایتان را برای اهداف بازاریابی در اختیار شرکت‌های دیگر بگذارند.

برای حفاظت از اطلاعات در چنین مواقعی، می‌توانید از افزونه‌های مرورگر مانند uBlock Origin استفاده کنید. چنین افزونه‌هایی از اجرای بدافزارها در مرورگر جلوگیری می‌کنند. نصب آنها راهی آسان برای مسدودکردن تبلیغات نیز هست.

علاوه‌ بر این، بهتر است هنگام خروج از مرورگر کوکی‌هایتان را حذف کنید. این کوکی‌ها باید مرتب حذف شوند تا وب‌سایت‌ها، شرکت‌های تبلیغاتی و اشخاص دیگر نتوانند از آنها برای ردیابی آنلاین شما استفاده کنند.

راه دیگر برای تأمین امنیت مرورگر این است که سراغ وب‌سایت‌هایی بروید که در آدرس اینترنتی آنها عبارت «https» و تصویر یک قفل سبزرنگ کوچک درج شده است. این عبارت نشان می‌دهد که اطلاعات شما رمزگذاری شده و ایمن است.

۵. آنتی‌ویروسی قدرتمند نصب کنید

امروزه ویروس‌های اینترنتی و بدافزارها مانند یک دهه پیش رواج ندارند، اما هنوز تمام نشده‌اند! بدافزارها ممکن است یکی از این خطرات را به همراه داشته باشند:

دسترسی غیرمجاز به اطلاعات شخصی و مالی؛

کنترل رایانه از راه دور توسط هکرها؛

ردیابی موقعیت مکانی افراد.

می‌توانید با چند کار ساده از اطلاعات شخصی خود محافظت کنید. نصب برنامه آنتی‌ویروس قدرتمند یکی از این کارهاست. این برنامه‌ها باید مرتب به‌روز شوند، چراکه سازندگان چنین برنامه‌هایی هر روز روشی جدید برای حفاظت از اطلاعات‌تان کشف می‌کنند. پس باید به‌روزرسانی خودکار این برنامه‌ها را فعال کنید یا اینکه به‌محض انتشار نسخه جدید، آنها را به‌روز کنید. همچنین بهتر است سیستم فایروال رایانه خود را فعال کنید. این سیستم از دسترسی غیرمجاز دیگران به اطلاعات شما جلوگیری خواهد کرد.

علاوه‌ بر این، باید به امنیت سایر دستگاه‌های الکترونیکی‌تان مانند تلفن همراه نیز توجه کنید و تمام اقدامات گفته‌شده را برای آنها نیز انجام بدهید.

۶. فیشینگ را گزارش کنید

اگر در محل کارتان ایمیلی مشکوک دریافت کرده‌اید، حتما در اسرع وقت موضوع را به مدیر فناوری اطلاعات شرکت گزارش بدهید. اگر هم در خانه هستید و ایمیل یا پیامک مشکوکی دریافت کرده‌اید، روی لینک‌های داخل آن کلیک نکنید یا به آن پاسخ ندهید زیرا احتمال فیشینگ وجود دارد. در این شرایط، می‌توانید ارسال‌کننده ایمیل یا پیامک را بلاک کنید و موضوع را به پلیس فتا اطلاع بدهید.

۷. از اینترنت وای‌فای ایمن استفاده کنید

شبکه‌های اینترنت بی‌سیم یا هات‌اسپات همیشه امن نیستند. اتصال به اینترنت وای‌فای ناشناس به صاحبان آن اجازه می‌دهد تا تمام کارهای اینترنتی یا رایانه‌ای شما را زیرنظر بگیرند. پس بهتر است از اتصال به وای‌فای ناشناس خودداری کنید. در صورت استفاده از وای‌فای عمومی نیز بهتر است وارد حساب‌های کاربری مهم مانند ایمیل یا حساب‌های مالی نشوید.

سخن پایانی

حافظت از حریم خصوصی در فضای مجازی یکی از حقوق اساسی شماست و باید برای آن تلاش کنید. درست است که در قوانین مختلف نقض حریم خصوصی جرم شناخته شده است، اما با استفاده از روش‌هایی که گفتیم می‌توانید حفظ حریم خصوصی‌تان را در فضای اینترنت تضمین کنید. از قدیم گفته‌اند که پیشگیری بهتر از درمان است، این‌طور نیست؟