چگونه از ابتلا به "هاری" پیش‌گیری کنیم؟

تعطیلات نوروزی بویژه روز طبیعت (۱۳بدر) معمولا فرصتی است تا خانواده‌ها به سفر و طبیعت بروند. جایی که با وجود حضور حیوانات وحشی و حتی اهلی امکان انتقال برخی بیماری‌ها از جمله هاری به انسان پدید می‌آید. البته با اتخاذ راهکارهایی می‌توان از این آسیب‌های احتمالی جلوگیری .هاری در واقع یک بیماری ویروسی کشنده است که مخصوص پستانداران، گوشتخواران اهلی و وحشی است. انسان و سایر حیوانات خون گرم پستاندار به طور تصادفی و غالباً از طریق گزش به آن مبتلا می‌شوند. میزان کشندگی آن بالا (صددرصد) است به طوری که پس از ظهور علائم بیماری چه در انسان و چه در حیوان درمان پذیر نبوده و بیمار محکوم به مرگ خواهد بود.

 

عامل این بیماری ویروسی است و تمایل به سیستم عصبی دارد و وقتی به سیستم عصبی مرکزی حمله کند تقریباً همیشه موجب مرگ میزبان می‌شود. ویروس هاری در حرارت ۵۰ درجه سانتی گراد در مدت ۱۵ دقیقه و در حرارت ۶۰ درجه در مدت ۳۵ ثانیه و در حرارت ۱۰۰ درجه سانتی گراد در مدت چند ثانیه از بین می‌رود. بنابراین برای ضدعفونی وسایل آلوده کافی است چند دقیقه آنها را بجوشانید و یا از فنل، الکل، محلول سفیدکنندها­ی خانگی (آب ژاول) و ... استفاده کنید.

 

توجه کنید که کلیه حیوانات خونگرم پستاندار چه وحشی و چه اهلی (بخصوص سگ و گربه) اعم از گوشتخوار، علفخوار، جوندگان و پستاندار پرنده (خفاش‌ها) به این بیماری حساس هستند.

 

سرایت بیماری از طریق گازگرفتن به وسیله حیوانات صورت می‌گیرد. در مورد گربه و گربه سانان از طریق پنجه کشیدن نیز انتقال بیماری صورت می‌گیرد، زیرا گربه دائماً مشغول لیسیدن پنجه هایش بوده و پنجه‌ها آلوده به بزاق می­‌شوند و در موقع پنجه کشیدن می­‌تواند ویروس را از طریق خراش به انسان منتقل نماید.

 

بیماری هاری از راه پوست سالم قابل سرایت نیست، ولی اگر کوچکترین خراش یا زخمی در پوست وجود داشته باشد، هاری قابل سرایت خواهد بود.

 

سگ‌ها و گربه­‌های به ظاهر سالم که در اواخر دوره نهفتگی بیماری هاری هستند می‌توانند ویروس را از طریق لیسیدن مخاط لب، چشم و بینی به صاحبان خود منتقل کنند.

 

انتقال بیماری از طریق بلع بعید به نظر می‌رسد ولی طبق دستورالعمل سازمان دامپزشکی کشور، لاشه دام مبتلا به هاری ضبط می‌شود و باید از خوردن گوشت و سایر فرآورده دام‌های مبتلا به هاری خودداری کرد.

 

دوره کمون یا نهفتگی هاری در سگ و گربه ۲ تا ۳ هفته و گاهی چند ماه است. مهم‌ترین علائم در آنها، تغییر در رفتار و عادات حیوان است، به گونه­‌ای که در بعضی مواقع حتی ممکن است حیوان بیش از اندازه به صاحب خود انس بگیرد و به گوشه­‌ای پناه ببرد و بالاخره در اثر فلج اندامی و دستگاه تنفسی تلف‌ می­‌شود و یا در بیشتر مواقع حیوان، مضطرب و  به تدریج به صورت وحشی و درنده درآمده و به هر کس و هر حیوان که سر راه او باشد حمله می‌­کند، کف از دهانش سرازیر شده و به علت عدم امکان بلع بر اثر گرسنگی، تشنگی و سرانجام بر اثر فلج دستگاه تنفسی تلف می‌شود.

 

 

بنابراعلام مرکز مدیریت بیماری‌های واگیر وزارت بهداشت، دوره نهفتگی هاری در انسان معمولاً بین ۲ تا ۸ هفته و گاهی کمتر از ۵ روز و به طور نادر تا یک سال و بیشتر نیز دیده می‌شود. این بیماری شامل چند مرحله است.

 

در دوره مقدماتی بیماری که ۲ تا ۳ روز قبل از ظهور علائم اصلی است افسردگی، بی‌قراری، خستگی، بی اشتهایی، تف اندازی، سوزش و خارش و گاهی درد در محل گزش دیده می‌شود. پس از این دوره انسان نسبت به تمام محرک‌های فیزیکی، شیمیایی، حسی و بویایی واکنش نشان می‌دهد. کوچکترین صدا یا نور او را به شدت متشنج می‌کند و خود را به در و دیوار می زند؛ اطراف دهان او را کف می‌پوشاند و بیمار عطش فراوان دارد، ولی به علت انقباض عضلات گلو قادر به نوشیدن آب نیست و با دیدن یا شنیدن صدای آب به شدت تحریک می‌شود و همچنین عبور هوا نیز از روی صورت باعث تحریک بیمار می‌شود. در نهایت پس از آن بیمار به کما رفته و پس از چند روز، بر اثر انقباضات شدید عضله قلب و فلج دستگاه تنفسی فوت می‌کند.

 

 

_ خارج و تمیز کردن ویروس هاری از محل زخم: تا حد مقدور در ساعات اولیه پس از گزش باید لابلای زخم را حداقل به مدت ۱۵ تا ۲۰ دقیقه با آب تمیز و صابون عمیقاً مورد شستشو قرار داد. این عمل مهم‌­ترین قسمت پیشگیری از هاری به حساب می‌آید.

 

_ خارج کردن صابون از لابلای زخم‌: با استفاده از شلنگ و فشار آب باید کف صابون‌های باقیمانده را از لابلای زخم خارج کرد، زیرا باقیمانده صابون می‌تواند مواد ضدعفونی کننده را بی اثر کند.

 

_ ضد عفونی کردن زخم: زخم را بعد از شستشو باید با بتادین یک درصد و یا سایر مواد مخصوص ضدعفونی زخم، ضد عفونی کرد (در صورت در دسترس نبودن مواد ضد عفونی کننده زخم، می‌توان از الکل طبی ۶۰ تا ۷۰ درجه استفاده کرد اگرچه الکل سوزاننده است و موجب ناراحتی بیمار می‌شود). زخم را هیچ وقت نباید پانسمان کرد زیرا ویروس هاری نسبت به نور و اکسیژن حساس است و در مجاورت نور و اکسیژن زودتر از بین می‌رود. پانسمان زخم احتمال از بین رفتن ویروس را  کاهش می‌دهد.

 

_ ارجاع فرد به مراکز بهداشتی درمانی جهت تلقیح واکسن و سرم و پیگیری جهت تکمیل نوبت‌های واکسن ضروری است. این مسأله باید با پیگیری، آموزش و حساسیت کامل دنبال شود. در صورت نیاز، طبق نظر پزشک، واکسن کزاز نیز تزریق می­‌شود.